DOĞRUSAL HAREKET
Ygs fizik doğrusal hareket kavramı. Bağıl hız, bağıl hareket, konum, yer değiştirme, hız ve ortalama hız tanımları. Çözümlü sorular.
Bağıl Hareket
İki cismin birbirlerine göre hareketlerine bağıl hareket denir. Bağıl hareket, bizim içinde bulunduğumuz araçtan algıladığımız harekettir. Örneğin bizim araçla aynı hızla aynı yönde giden bir aracı duruyormuş gibi algılarız. Bizim içerisinde bulunduğumuz araçla aynı hızda fakat ters yönde giden bir aracın hızını bizimkinin 2 katı olarak algılarız. Yerde sabit duran bir cisme örneğin bir direğe bakarak hızımız hakkında bir fikir ediniriz. Bir gemi veya uçakta dışarıyı göremesek hareket edip etmediğimizi anlayamayız. Bu duruma hareketin bağıllığı denilmektedir.
Bağıl Hız
İki cismin birbirlerine göre hızlarına bağıl hız denir.
Konum
Bir noktanın uzaydaki yerini belirten noktaya konum denilir. Konum belirli bir referans noktasına göre yönlü uzaklıktır. Örneğin bulunduğumuz yerden başka bir yeri tarif ederken belli bir yönü gösteririz, yaklaşık veya net bir uzaklık belirtiriz. Konum yön ve büyüklüğe sahip olduğundan bir vektördür.
Konum vektörü
ile gösterilir.
Birimi uzunluk birimleridir.
Yörünge
Hareket eden bir cismin hareket ettiği noktaları birleştiren çizgiye yörünge denir. Yörüngeler doğrusal, dairesel elips vb. olabilir.
Yer Değiştirme
Bir cismin son konumu ile ilk konumu arasındaki yönlü uzaklığa yer değiştirme denir. Yer değiştirme cismin ilk ve son konumu arasındaki en kısa mesafedir.
Yer değiştirme;
Bağıntısı ile gösterilir.
Alınan Yol
Hareket eden bir cismin hareketi sırasında üzerinden geçtiği noktaları birleştiren çizginin uzunluğuna alınan yol denir. Yer değiştirme ve alınan yol aynı şeyler değildir. Yer değiştirme bir vektördür, alınan yol ise skaler bir büyüklüktür. Yer değiştirme iki nokta arasındaki en kısa uzunluk olmasına rağmen, alınan yol hareketlinin izlediği yörüngeye bağlıdır. Eğer hareketli düzgün doğrusal hareket yapmışsa alınan yolun ve yer değiştirmenin büyüklüğü eşit olur.
Alınan yol x ile gösterilir.
Hız
Birim zamanda yapılan yer değiştirmeye hız denir, V ile gösterilir.
Hız vektörel bir büyüklüktür.
Ortalama Hız
Bir cismin doğrusal yörüngedeki toplam yer değiştirmesinin, toplam zamana oranına ortalama hız denir.
Sürat
Alınan yolun, geçen süreye oranına sürat denir. Sürat skaler bir büyüklüktür, vektörel değildir.
Sürat V ile gösterilir.
Ortalama Sürat
Toplam alınan yolun toplam geçen zamana oranına ortalama sürat denir.
ÖRNEKLER
Örnek1
Bir yürüyüşçü önce batıya doğru düzgün biçimde 125 m, daha sonra doğuya doğru düzgün biçimde 75 m yürüyor.
A) Yürüyüşçünün toplam aldığı yol kaç m dir?
B) Yürüyüşçünün yer değiştirmesi kaç m dir.
Çözüm.
A)
Yürüyüşçünün toplam aldığı yol katettiği toplam mesafedir. Yani her hangi bir yöne doğru aldığı yolların toplamıdır.
x = 125 + 75 = 200
B)
Yürüyüşçünün yer değiştirme miktarı son konumu ve ilk konumu arasındaki en kısa mesafedir.
Yürüyüşçü önce batıya doğru 125 m ve sonra doğuya doğru 75 m gitmişse, başlangıç noktasının 50. m sine kadar yol almış demektir.
Yer değiştirme miktarı 50 m olur.
Örnek2
Bir bisikletli doğu yönünde 120 m yol aldıktan sonra kuzeye dönerek 50 m daha yol alıyor.
A) Bisikletlinin yer değiştirmesi kaç m’dir.
B) Bisikletlinin aldığı yol kaç m dir.
Çözüm
A) Önce doğu yönünde 120 metre daha sonra kuzeye 50 m yol aldığına göre toplam yer değiştirmesi 120 + 50 = 170 m olur.
B)
X1 ve X2 noktalarını birleştirirsek bir üçgen elde etmiş oluruz. Yer değiştirme bu üçgenin hipotenüsüne eşittir.
Şekilden üçgenin 5 – 12 -13 üçgeni olduğu görülüyor.
O halde yer değiştirmesi 130 m dir.
Örnek3
Bir bisikletli doğu yönünde önce 450 m yolu 15 s de sonra 300 m yolu 25 s de alıyor. Daha sonra batıya doğru 250 m yol gidiyor ve bu yolu da 10 s de alıyor.
Bisikletlinin ortalama hızını bulunuz.
Çözüm.
SONRAKİ KONU
DÜZGÜN DOĞRUSAL HAREKET
SANATSAL BİLGİ
18/09/2016