GAZLARIN BASINCI
Ygs ve Lise 10. Sınıf gazların basıncı konusu. Gaz basıncı birimleri, açık hava basıncı, açık hava basıncının ölçülmesi konu anlatımı.
Sıvılar gibi gazlarında bir basıncı vardır. Gazların özgül ağırlıkları çok küçük olduğundan yükseklik çok büyük boyutlarda değilse gazların ağırlıklarından dolayı yaptığı basınç önemsiz sayılır. Gazların basıncı gaz moleküllerinin hareketinden kaynaklanmaktadır. Gaz molekülleri birbirlerine bağlı olmayıp serbest hareket halindedir. Yine gazlara ısı verildikçe sıcaklıkları artar ve bu da gaz moleküllerinin daha hızlı hareket etmesine neden olur. İşte gazların basıncı moleküllerin her tarafa düzensiz hareket etmesinden kaynaklanır.
Kapalı bir kapta gaz molekülleri kabın iç çeperlerine sürekli çarpar ve bir baskı uygular. Bu baskıya basınç diyoruz. Kabın iç yüzeylerinde her noktada gaz basıncı birbirine eşittir.
Yeryüzünü kuşatan kilometrelerce kalınlıktaki hava tabakasına atmosfer diyoruz. Atmosfer çeşitli gazların bir araya gelmesiyle oluşmuştur. Hava tabakasının özgül ağırlığı çok küçük olmasına rağmen kilometrelerce kalınlıkta olduğundan yeryüzüne bir basınç uygular.
Öte yandan hava molekülleri serbest halde olmasına rağmen yerçekimi etkisinden dolayı yerküreden uzaklaşamazlar. Böylece yerçekimi etkisi atmosferi yerküreye bağlı tutar. Atmosfer yeryüzündeki hayatın varlığı için gereklidir.
Atmosfer basıncı deniz seviyesinde en yüksek değerinde bulunur. Deniz seviyesinden yukarılara çıkıldıkça atmosfer kalınlığı azalacağından hava basıncı da azalır.
Yine atmosfer basıncı, sıcaklık ve nem değerlerine de bağlıdır.
Açık Hava Basıncının Ölçülmesi
Yeterli uzunlukta bir ucu kapalı cam boru alınır ve içi civa ile doldurulur. Cam borunun açık olan ağzı parmakla kapatılarak içi civa dolu bir kaba batırılır. Batırdıktan sonra parmak çekilirse cam borudaki civa yüksekliği belli bir değerde dengelenir. Böylece o bölgedeki atmosfer basıncı ölçülmüş olur. Atmosfer basıncı örnek deneyimizdeki cam boruda yükselen civanın cm cinsinden değeridir. Standart koşullarda 1 atmosfer basıncı deniz seviyesinde 20 derece sıcaklıkta yapılan ölçmeye eşittir ve bu değerlerde hava basıncı 76 cm dir. Yani standart değerlerde civa cam boruda 76 cm yükselirki bu oran 1 atmosfer basıncı olarak adlandırılır.
76 cm = 1 atmosfer basıncının pascal olarak hesaplanması.
P0 = hdg
P0 = 76.(13,6.103 kg/m3)(9,8 m/s2)
P0 = 1,013.105 Pa
Civanın yoğunluğu yüksek olduğundan hava basıncı ölçümlerinde civa kullanılır.
Basınç Birimleri
1 Pa = 1 m2 lik alana uygulanan 1 newtonluk dik kuvvettir.
2- 1 cmHg = Yüksekliği 1 cm olan civa sütununun yaptığı basınca denir.
3- mmHg (torr) = Yüksekliği 1 mm olan civa sütununun basıncıdır.
4- Atmosfer = Yüksekliği 76 cm olan civa sütununun yaptığı basınca 1 atmosfer denir.
1 atm = 76 cmHg = 760 torr = 1,01.105 Pa = 1,013 bar
Bar birimi genellikle meteorolojide kullanılır. 1 bar 1 atm basınca eşittir. 1 bar 1000 milibar değerine eşittir.
Açık hava basıncını ölçen aletlere barometre denir.
SANATSAL BİLGİ
17/10/2016