BİTKİLERDE İLETİM DOKUSU
12. sınıflar biyoloji konusu. Bitkilerde iletim dokusu. Ksilem ve floem dokularının yapısı ve özellikleri. Odun ve soymuk boruları. Kalburlu borular ve arkadaş hücreleri.
Hayvanlarda sindirilen besinler ve oksijen damarlar vasıtası ile tüm vücuda dağılır. Bitkilerde canlı varlıklardır. Bitki hücrelerinin canlılıklarını sürdürebilmesi için sürekli beslenmeleri gerekir. Bitkiler besinlerini kendileri üretirler fakat bu besinler bitkilerin tüm hücre ve organları tarafından üretilemez. Bitkilerin besin üreten dokularından besin üretemeyen doku ve organlarına besin transferi yapılması gerekir. Bitkiler besin üretmekle birlikte bazı maddeleri hazır almak zorundadırlar. Bitkiler, su ve mineral maddeleri topraktan alırlar. Topraktan alınan su ve mineraller bitkinin tüm kısımlarına iletim sistemi tarafından iletilir. Fotosentez ile üretilen besinler ise besin üretemeyen bitki kısımlarına yine iletim sistemi tarafından iletilir.
İletim Sistemi, iletim dokusundan oluşmuştur. İletim dokusu ksilem (odun borusu) ve floem (soymuk borusu) olmak üzere iki çeşittir.
1. Ksilem Dokusu
Köklerden alınan su ve mineral maddeleri bitkinin diğer organlarına taşıyan iletim dokusudur. Ksilem dokusu meristem hücrelerinin çekirdek ve stoplazmalarını kaybetmeleri sonucu oluşur.
Demetler halinde bulunan ksilem dokusu hücreleri, bitkinin odun kısmını oluşturur.
Ksilem borularında madde taşınması sırasında enerji harcanmaz.
Ksilem borularında madde iletimi kökten gövdeye doğru olmak üzere tek yönlüdür, madde iletimi hızlıdır. Ksilem dokusu; trake, trakeid, ksilem parankiması ve ksilem sklerankiması olmak üzere 4 bölümden oluşur.
Trakeler:
Birçok hücrenin üst üste gelmesi ve aralarındaki çeperin erimesi ile oluşan boru şeklinde yapılardır. Bu boruların genişliği fazladır. Hücre önce uzayıp genişler ardından çeperlerinde lignin birikmesi olur ve hücre duvarı kalınlaşır, diğer trake hücresiyle birleşen bu hücrenin birleşme yerindeki çeperi erir.
Trakeidler:
Hücre uçları sivridir. Asıl görevleri su iletimini sağlamaktır. Aynı zamanda bitkiye mekanik destek te sağlarlar. Su ileten trakeidler ince çeperli yapıdadır.
Ksilem Parankiması:
Canlı hücrelerden meydana gelen ksilem parankiması hücreleri iletim dokusu içinde besin maddelerini depolar ve kısa mesafelerdeki iletimini sağlar.
Ksilem Sklerankiması:
Cansız hücrelerden oluşan bu doku bitkiye desteklik sağlar.
2. Floem Dokusu
Floem (soymuk borusu), canlı hücrelerin boyca uzayarak birleşmesi ve aralarındaki çeperin erimesi ile oluşurlar.
Soymuk borularının hücreleri canlı ve ince çeperlidir. Bu dokunun görevi organik maddeleri bitkinin diğer kısımlarına taşımaktır. Soymuk borularında madde iletimi yavaş ve çift yönlüdür.
Yaprakta fotosentezle üretilen besinleri kök ve gövde gibi besin üretemeyen kısımlara iletirken, köklerde oluşan aminoasitleri gövde ve yapraklara iletir.
Soymuk boruları; kalburlu borular, arkadaş hücreleri, floem parankiması ve floem sklerankiması olmak üzere 4 kısımda incelenmektedir.
Kalburlu Borular:
Kalburlu boruların hücreleri canlı olup hücre çekirdekleri yoktur. Kalburlu hücrelerin enine çeperleri, yer yer eriyerek kalbura benzer bir yapı oluşturmuştur. Bu nedenle kalburlu borular olarak adlandırılırlar. Kalburlu borularda yer alan delikler hücreye sıvı akışını kolaylaştırır.
Arkadaş Hücreleri:
Her kalburlu boru hücresinin çevresinde bir veya birkaç tane arkadaş hücresi bulunur. Bu hücreler kalburlu boru hücrelerine destek olurlar ve madde iletiminde beraber çalışırlar. Arkadaş hücreleri bol stoplazmalı ve çekirdeklidir. Kalburlu borularla arkadaş hücreleri arasında çok sayıda basit geçiş bulunur.
Floem Parankiması:
Hücreleri canlı olup ince ve uzundur. Çeperleri selülozdan oluşan bu hücrelerin görevi besin depolamaktır.
Floem Sklerankiması:
Bu hücrelerin yapısı uzun olup çeperleri odunlaşmıştır. Floem dokusuna destek görevi görürler.
Bitkilerde Meristem Dokusu
SANATSAL BİLGİ
15/01/2018