BİTKİLERDE TEMEL DOKU
12. sınıflar ve YKS biyoloji dersi, bitki biyolojisi konusu. Bitkileri oluşturan dokulardan temel doku. Parankima dokusu, kollenkima dokusu ve sklerankima dokusu.
Temel doku; parankima, kollenkima ve sklerenkima olmak üzere üç grupta incelenir.
1. Parankima Dokusu
Bitkilerde en fazla bulunan doku çeşididir. Bitki metabolizmasında önemli bir görev üstlenmiştir. Bu doku bitkinin hemen tüm organlarında bulunur. Parankima dokusu; fotosentez, solunum, iletim, depo, salgı, havalandırma gibi önemli görevler üstlenmiştir.
Parankima dokusunun hücreleri ince çeperli, bol stoplazmalıdır. Hücrelerde yer alan kofullar küçük ve az sayıdadır. Çekirdekleri büyüktür. Parankima hücrelerinde plastitler bulunur, hücreler klorofil bakımından zengindirler. Bu hücreler çeşitli organik maddeler sentezlerler ve aynı zamanda bu maddeleri depolarlar.
A. Özümleme (Asimilasyon) Parankiması
Bitkinin yapraklarında ve genç sürgünlerinde yer alır. Özümleme parankimasının hücreleri kloroplastlıdır, görevi fotosentez yapmaktır.
Yapraklarda palizat ve sünger parankiması adı verilen iki çeşit parankima hücresi bulunur. Uzun, silindir şeklinde olan parankima hücrelerine palizat parankiması adı verilir. Bol kloroplastlıdırlar, hücreleri arasında boşluk bulunmaz.
Sünger parankiması; palizat parankimasının altında yer alır, kollu hücrelerden oluşur. Kloroplastları az sayıda olan sünger parankiması hücrelerinin arasında geniş boşluklar bulunur. Sünger parankiması besinlerin depo edilmesinde ve madde iletiminde görev alır.
B. Havalandırma Parankiması
Su ve bataklık bitkilerinin gövdelerinde bulunan dokudur. Bu bitkilerde havalandırma parankiması hücrelerinin arasında büyük boşluklar bulunur. Bu boşluklarda hava depo edilir. Bitkinin hava ihtiyacı karşılanır.
Nilüfer ve çayır sazı bitkisi bu dokunun bulunduğu bitkilere örnektir.
C. İletim Parankiması
Bitki tarafından üretilen organik maddelerin diğer dokulara iletilmesini ve kökten alınan su ve mineral maddelerin bitkinin tüm dokularına dağılımını iletim parankiması sağlar. Hücrelerinde kloroplast ya hiç bulunmaz ya da çok az bulunur. Hücreleri ince çeperlidir.
D. Depo Parankiması
Kök, gövde, meyve ve tohumlarda bulunan, su ve organik besin depolayan dokulardır. Hücreleri büyük, ince çeperli ve kofulludur. Hücrelerinde kloroplast bulunmaz. Kaktüs gibi çöl bitkilerinde bu doku gelişmiştir ve bol su depolar. Patates, soğan gibi bitkilerde besin depo eden parankima hücreleri gelişmiştir.
2. Kollenkima Dokusu (Pek doku)
Bu dokunun temel görevi gelişmekte olan ve hassas olan bitki kısımlarına dayanıklılık sağlamak, bu kısımları mekanik etkilere karşı korumaktır.
Kollenkima dokusu, canlı olup gerilme, bükülme ve esneme özelliğine sahiptir. Hücre çeperleri kalındır, boyları enlerinden fazladır.
Kollenkima dokusu bitkilerin genç gövdelerinde, yaprağın orta damarında, çiçek ve yaprak saplarında bulunur. Parankima hücrelerine benzemekle birlikte çeperinin kalınlığı ile parankima dokusu hücrelerinden ayrılır. Bu hücrelerin çeperlerinin kalın olmasını, hücre çeperlerinde biriken selüloz ve pektin maddesi sağlar.
Kollenkima dokusunun hücre çeperlerindeki kalınlık her yerde aynı değildir.
Kollenkima dokusu; köşe kollenkiması ve levha kollenkiması olmak üzere ikiye ayrılır.
Köşe kollenkimasında çeper kalınlaşması köşelerde oluşmuştur.
Levha kollenkimasında çeper kalınlaşması, teğetsel çeperlerde meydana gelmiştir.
3. Sklerankima Dokusu (Sert Doku)
Başlangıçta canlı olan sklerankima hücreleri bitkide bulundukları kısım geliştikçe bu hücrelerin çeperinde selüloz ve lignin maddeleri birikir. Hücre çeperleri kalınlaşır, madde alış – verişi durur. Bir süre sonra bu hücreler ölür ve bitkinin gelişmesini tamamlamış bölümlerine mekanik destek sağlarlar.
Sklerankima dokusu esneme, gerilme, bükülme gibi özelliklere sahiptir. Ağırlık ve basınç gibi etkenlere karşı dayanıklıdır. Bitkinin iç kısımlarındaki ince çeperli aktif hücrelerini korurlar.
Sklerankima hücrelerinde stoplazma ve çekirdek bulunmaz.
Sklerankima hücreleri; Sklerankima lifleri ve taş hücreleri olmak üzere ikiye ayrılırlar.
Sklerankima Lifleri: Uzun ve sivri uçludurlar. Kalıın çeperli olup çeperleri odunlaşmıştır. Keten ve kenevirdeki lifler sklerankima lifleridir. Bu lifler aynı zamanda dokumacılıkta kullanılır.
Taş Hücreleri: Hücreleri yuvarlak, küremsi silindirik veya köşeli olan sklerankima hücreleridir. Ayva ve armut meyvelerindeki sertliği bu hücreler sağlar. Kestane, ceviz, badem, fındık gibi meyvelerin kabuklarındaki sertliği bu doku sağlar.
Bitkilerde İletim Dokusu
Bitkilerde Temel Doku
SANATSAL BİLGİ
16/01/2018