BİTKİSEL HORMONLAR
12. sınıflar ve YKS biyoloji konusu. Bitkilerde büyümeyi, yaprak dökümünü ve meyve olgunlaşmasını kontrol eden hormonlar. Oksin, giberellin, sitokinin, etilen ve absisik asit hormonları.
İnsan vücudu, iç dengeyi hormonlarla kontrol etmektedir. Sindirim, solunum, boşaltım, üreme gibi sistemler beyin tarafından salgılanan hormonların direk veya diğer salgılayıcı bezleri uyaran hormonları ile kontrol edilirler. Kalp atış hızı, sindirim, kan dolaşım hızı, kan şekeri, tuz miktarının ayarlanması gibi hayatsal işlevler bizim haberimiz olmadan beyin ve endokrin sistem tarafından gerçekleştirilir.
Bitkiler de birer canlı olduklarına göre bitkilerin de bir denetleme ve düzenleme sistemleri olmalıdır.
Bitkiler hayvanlar gibi gelişmiş canlılar olmadığından hormonal sistemleri de çok gelişmiş değildir. Bununla birlikte her sağlıklı bitki yaşamını sürdürecek doku organ ve hormonlara sahiptir.
Bitkilerde büyüme ve diğer hayatsal faaliyetler hormonlar tarafından gerçekleştirilir. Hormonlar genellikle üretildikleri kısmın dışında görev yaparlar.
Bitkisel hormonlar; Oksin, giberellin, absisik asit, etilen hormonlarıdır.
Btikilerde büyümeyi yöneten temel hormon, oksin hormonudur. Oksin hormonu günümüzde yapay olarak üretilebilmektedir.
Oksin Hormonu
Bitkilerde büyüme hormonu olarak bilinen hormondur. Oksin hormonu, ilk keşfedilen bitkisel hormondur.
Oksin hormonu, bitki tohumunun embriyosunda, uç meristemlerde ve genç yapraklarda üretilir.
Bitkilerde hücrelerin gelişmesi, bölünmesi, hücre ve dokuların farklılaşmasında görev alır.
Oksin hormonu sadece büyüme ile ilgili bir hormon değildir. Bitkinin ışığa yönelmesi de oksin hormonu tarafından sağlanır. Bitki gövdesinin ucunda yer alan ve koleoptil adı verilen bir maddenin salgıladığı oksin hormonu bitkide ışığa yönelmeyi sağlamaktadır.
Oksin hormonu çiçek açması ve gelişmesinde de etkili olan bir hormondur. Meyvenin gelişmesi ve büyümesinde de rol alır.
Oksin hormonunun bir başka görevi çiçek ve yaprakların dökülmesini engellemektir. Çiçek ve yaprakların sağlıklı biçimde çalışmasını sağlar.
İletim dokusunun farklılaşmasında ve odun dokusunun oluşmasında etkili olan bir hormondur. Bitkide kambiyum dokusunun gelişmesini düzenler.
Yaprak ve meristemlerde üretilen oksin hormonu kök ve gövdeye floem borularıyla taşınır. Köklerin büyüme gelişmesini de oksin hormonu sağlar.
Oksin hormonu yukarıda saydığımız olayların çoğunu tek başına kontrol etmeyip diğer hormonlarla birlikte gerçekleştirmektedir.
Oksin hormonunun fazla salgılanması, bitkide büyümenin durmasına sebep olur.
Oksin hormonu az salgılanırsa, bitki yaprakları dökülmeye başlar.
Oksinlerden doku kültürüyle bitki üretiminde yararlanılmaktadır. Çelik gibi kesik gövdeden kök oluşmasını oksin hormonu sağlamaktadır.
Giberellin Hormonu
Hücrelerin büyümesini sağlar ve hücre bölünmelerini hızlandırır. Böylece kök ve gövdenin gelişmesini, uzamasını sağlar.
Giberellin hormonu; tohum embriyosunda, köklerde ve genç yapraklarda üretilir. Oksin hormonu, giberellin hormonunun sentezini hızlandırır.
Bitkilerin gövdelerinin uzaması giberellin hormonu sayesinde olur. Boyu kısa olan bitkilere giberellin hormonu verildiğinde, bitkinin boyu normal boyutlara ulaşır. Bu özelliği nedeni ile tarımsal ilaçlarda yerine göre bitkilerin giberellin sentezini azaltan veya artıran kimyasallar kullanılmaktadır.
Tohumlarda uygun ortam şartlarında giberellin hormonu salgılanır, giberellin hormonu uyku halindeki tohumun uyanmasını ve çimlenmesini sağlar.
Bitkinin çiçeklenmesinde de rol alan bir hormondur. Çiçeklenmeyi arttırır.
Çekirdeksiz üzümde meyve sapının uzunluğunu artırır. Böylece üzüm salkımı seyrekleşir, üzümler büyür. Bu nedenle bu hormon çekirdeksiz üzüm üretiminde kullanılmaktadır.
Giberellin hormonu ayrıca hücre çeperinin esnek olmasını sağlamaktadır.
Sitokinin Hormonu
Sitokinin hormonu bitkinin köklerinde sentezlenir, gövde dal ve yapraklara ksilem (odun borusu) tarafından taşınır.
Sitokinin ismi "sitokinez" den esinlenerek verilmiştir. Bu hormon hücre bölünmesini uyarıcı görev yapar.
Sitokinin hormonu çoğunlukla oksin hormonu ile birlikte çalışır.
Gövdenin uzamasını sağlar, besin elementlerinin taşınmasında etkili olur, kloroplast sentezini artırıcı etkide bulunur.
Gövdedeki tomurcukları geliştirerek yan dalların oluşumunu sağlar.
Sitokinin hormonunun bir diğer etkisi yaprak dökümünü geciktirmesidir.
Etilen Hormonu
Meyve dokuları, çiçekler, yapraklar ve gövdelerdeki nodyumlarda üretilen bir hormondur. Olumsuz dış ortam şartlarına (kuraklık, sel, enfeksiyon, mekanik basınç) karşı bitki tarafından üretilir.
Meyve olgunlaşması sırasında üretilen etilen hormonu, meyvenin olgunlaşmasını sağlar. Meyve olgunlaştıktan sonra etilen salgılanmaya devam ederse meyveyi çürütür.
Etilen gaz halinde salgılanan bir hormondur. Bu nedenle yakınındaki bitki ve meyveleri de etkiler.
Sağlam meyvelerin olduğu poşete çürük bir meyve konulunca çürük meyvenin sağlam meyveleri de bozmasının sebebi, çürük meyveden salgılanan etilen hormonudur.
Etilen hormonu yaprakların dökülmesi üzerinde etkili olan bir hormondur. Oksin hormonu yaprak dökülmesini engellerken, etilen hormonu yaprak dökümünü hızlandırıcı etki yapar. Yaprak ömrünü bu iki hormon karşılıklı çalışarak belirler.
Etilen hormonu tarımsal uygulamalarda meyvelerin olgunlaşmasını artırmak amacıyla kullanılmaktadır.
Uzak mesafelere götürülecek meyveler tam olgunlaşmadan toplanmakta, dağıtılacağı yere geldiğinde etilen hormonu püskürtülerek olgunlaşmaları sağlanmaktadır.
Absisik Asit
Yeşil meyvelerde, yapraklarda ve köklerde üretilen bir hormondur. Büyüme hormonlarının işlevlerine zıt olarak çalışır. Bitkinin gelişimini engeller.
Bu hormon bitkiyi kış uykusuna hazırlayan bir hormondur. Bitkide hücre bölünmesini yavaşlatır. Dal uçlarındaki meristem dokunun üzerinde koruyucu yapıların oluşmasını sağlar.
Tohumun çimlenmesini engeller. Tohum ve tomurcukların uykuda kalmasını sağlar.
Bitki susuz kalırsa absisik asit stomaları kapatır. Böylece bitkinin terlemesini önleyerek su kaybını azaltır.
Bitkilerde Gövde Yapısı
Bitkilerde Organik Besin Taşınması
SANATSAL BİLGİ
04/02/2018