DERİ VE YAPISI
Lys ve 11. Sınıflar biyoloji konusu. Dokunma duyusu ve koruma organı olarak deri. Derinin yapısı, dermiş, epidermis, hipodermis konu anlatımı.
Vücudun dış yüzeyini örten, doku ve organları dış etkilerden koruyan deri, aynı zamanda dokunma duyusu organı olarak da görev yapar.
Derinin bir başka görevi ise terleme yoluyla vücudun sıcaklığını düzenlemesi ve boşaltıma yardımcı olmasıdır.
Dokunma, basınç, sıcaklık, sertlik, yumuşaklık gibi özellikler deri ile algılanabilir. Bu nedenle deri duyu reseptörleri açısından zengindir. Sürekli dış ortamla temas halinde olduğundan ve sık yıprandığından kan damarları bakımından zengindir.
Derinin Yapısı
Deri ağırlığı yetişkin bireylerde vücut ağırlığının %20 sine ulaşmaktadır. Deri kalınlığı vücudun her bölgesinde aynı değildir. El içi ve ayak tabanlarında en kalın kısmı bulunur. En ince kısımları ise gözkapaklarında bulunur.
Deri Epidermis, dermiş ve hipodermis olmak üzere üç tabakadan meydana gelmiştir.
1. Epidermis
Derinin en dış tabakasını oluşturan epidermis tabakası, çok katlı epitel dokudan oluşmuştur. Bu tabakada kan damarları ve sinirler bulunmaz. Beslenmesi dermis tabakasının hücreleri arasından difüzyon yolu ile geçen doku sıvısı ile olur.
Epidermis tabakası iki tip hücreden oluşmuştur; Korun tabakası ve malpigi tabakası.
Korun tabakası ölü ve yassı epitel hücrelerinden oluşmuştur. Zaman zaman dökülen bu kısım çok sertleşirse nasır haline geçer.
Bu tabaka üzerinde keratin hücrelerinden oluşan özel bir katman bulunur. Bu özel katman vücudu mikroorganizmalardan, kimyasal ve fiziksel dış etkilerden korur.
Malpigi tabakası canlı hücrelerden oluşur. Deriye rengini veren melanosit hücreleri bu tabakada bulunur.
Dermis
Epidermis tabakasının altında yer alır. Bu tabaka kolajen ve elastik lifler içeren bağ dokudan meydana gelmiştir.
Dermis tabakasında kan ve lenf damarları, kıl kökleri, sinir uçları, ter ve yağ bezleri, düz kaslar bulunur. Bu tabakanın kalınlığı vücut bölgelerine göre değişir. Dokunma duyusu ile ilgili reseptörler de bu tabakada yer alır.
Ağrı duyusunun alıcıları deride serbest halde bulunan sinir uçlarıdır. Bu sinirler basınca, sıcağa, iltihaplara duyarlıdır. Herhangi bir olumsuzluk durumunda bu sinirler uyarılır ve vücut savunma davranışı oluşturur.
Bu tabakada yer alan pacini cisimciği basınç duyusunu, krause soğuğu, ruffini sıcaklığı algılar.
Meisser cisimciği ve merkez diskleri dokunma duyusunu algılar.
Hipodermis
Dermis tabakasının altında bulunan hipodermis tabakası, gevşek bağ dokusu ve yağ dokusundan oluşmuştur. Bu yapının gevşek bağ dokudan yapılmış olması üzerindeki derinin rahat edebilmesini sağlar. Yağ dokusu ise vücut ısısını korur.
Ter Bezleri
Ter bezleri yumak şeklinde kıvrımlı bir yapıdadır. Bu bezlerin salgı gövdesi dermiş ve epidermis tabakasında bulunur. Ter bezlerinin ekrin ve apokrin olmak üzere iki tipi bulunur. Bu bezler ter dediğimiz sıvıyı salgılar. Bu sıvı vücut sıcaklığını dengeler ve zararlı maddeleri vücuttan uzaklaştırır.
Yağ Bezleri
Dermis tabakasının yüzeyinde bulunur. Kıl folikülünün dış kılıfının dışa doğru büyümesi ile gelişir. Yağ bezlerinin salgıları sebum olarak adlandırılır. Sebum küçük bir kanalla kıl folikülüne verilir.
Tırnaklar
Epidermisin keratinleşmesi ile oluşurlar. El ve ayak parmakları ucunda bulunurlar. Tırnak uçlarında bol miktarda kan damarı ve sinir uçları bulunur. Tırnaklar hem koruyucu hem kavrayıcı hem de dokunma duyusu görevi yapar.
Tırnak plağı sert ve saydam olup, matriks keratinositlerinin keratinleşmesi ile oluşur.
El tırnakları günde 0.1 mm uzar ve tüm plağın yenilenmesi 4 – 6 ay sürer. Ayak tırnaklarının yenilenmesi daha yavaştır. Ayak başparmağının yenilenmesi 12 – 18 ay sürer.
Kıllar
Deride yaygın olarak bulunan kıllar, kök ve gövdeden meydana gelir. Kılın deri üzerindeki kısmına kıl gövdesi, deri altından dermişe kadar uzanan kısmına kıl kökü adı verilir.
Kılların dermiş içindeki bölümüne kıl folikülü adı verilir. Kıl foliküllerinin beslenmesi kıl kökü etrafındaki kapiller damarlar ile sağlanır. Ayrıca yağ bezi kanalları kıl köklerine açılır ve yağ salgısı deri üzerine buradan atılır. Kıla rengini kendi hücrelerindeki özel pigmentler verir.
Derinin Görevleri
Ter bezleriyle su ve tuz atarak boşaltıma yardımcı olur. Belli oranda gaz alışverişi (solunum)de yapar.
Toz, kir ve mikropların vücuda girmesine engel olur.
Vücudun su miktarının korunmasına yardımcı olur.
Sıcaklık düzenleyicisi olarak görev yapar. Sıcakta derideki kılcal damarlar genişleyerek ısı kaybı sağlanır, soğukta ise bu damarlar büzülerek ısı kaybını engeller.
Vücudun iç bölgesini güneş ışığının mor ötesi ışınlarının etkisinden korur.
Reseptörler aracılığı ile sıcaklık, basınç, ağrı gibi dokunma duyularını alır.
Tat Alma Duyusu Olarak Dil
SANATSAL BİLGİ
23/02/2017