EKSİK BASKINLIK

Biyoloji dersi eksik baskınlık konusu. Endülüs tavuklarında, atlarda ve bitkilerde eksik baskınlık. Konu anlatımı ve örnekler. 

Bir karakteri kontrol eden gen çiftine alel genler denilmekteydi. Bu genler farklı olduklarında sadece birinin etkisi görülür ve buna baskın (dominant) gen denir.

Ancak bu tüm genler için böyle değildir.

Bazı canlılarda bir karakteri kontrol eden gen çifti farklı olduklarında birbirlerine baskınlık kuramaz. Dolayısıyla fenotipte sadece bir gene ait özellik görülemez, her iki genin etkisi görülür. Bu etki bu genlerin temsil ettiği karakterlerin karışımı veya ortalaması diyebileceğimiz bir fenotiptir.

Buna örnek olarak Endülüs tavukları örnek verilebilir. Endülüs tavuklarında siyah ve beyaz tüy geni olmak üzere iki çeşit gen vardır. Tavuklar bu karakter bakımından heterozigot olduklarında siyah veya beyaz renkte olmayıp mavi renkli olurlar. Bu tavuklarda siyah ve beyaz tüy geni birbirine üstünlük kuramamıştır. 

Bir karakteri temsil eden farklı genlerin birbirlerine üstünlük kuramaması durumuna eksik baskınlık denir.

Örneğin,

Endülüs tavuklarında siyah tüy genine P^S, beyaz tüy genine P^B diyelim.

Beyaz tüylü bir tavuğun genotipi aşağıdaki olacaktır.

Beyaz Tavuk: P^BP^B

Siyah tüylü horozun bu karakter bakımından genotipi aşağıdaki gibi olur.

Siyah Horoz: P^SP^S

Beyaz tüylü tavuğun oluşturacağı gametler P^B, P^B şeklindedir ve tek cinstir.

Siyah tüylü horozun oluşturacağı gametler P^S, P^S şeklindedir ve tek tiptir.

Bu iki hayvan çaprazlanırsa oluşan tüm gametler P^BP^S şeklinde olur.

Bu şekilde oluşan tüm yeni bireyler mavi tüylü olur.

Eğer beyaz bir tavuk ile beyaz bir horoz çaprazlanırsa yavru beyaz renkli, siyah bir tavuk ile siyah bir horoz çaprazlanırsa yavru siyah renkli, beyaz bir tavuk ile siyah bir horoz çaprazlanırsa yavru mavi renkli olur.

Sığır, at, Endülüs tavuğu gibi hayvanlarda bu tip eksik baskınlık görülür.

Aslanağzı, akşamsefası gibi bitkilerde de eksik baskınlık görülür.

Kırmızı bir sığır ile beyaz bir sığır çiftleştirilirse meydana gelen yavru demirkırı renginde olur.

Kahverengi bir at ile beyaz bir at çiftleştirildiğinde meydana gelen yavru krem renginde olur.

Kırmızı renkli ve beyaz renkli iki aslanağzı bitkisi çaprazlanırsa oluşan bitkinin çiçekleri pembe renkli olur.

Kırmızı çiçekli ve beyaz çiçekli akşamsefası bitkileri çaprazlanırsa pembe çiçekli akşamsefası bitkisi elde edilir.

Örnek:

Kahverengi bir at ile krem renkli bir at çaprazlanırsa oluşan yavruların genotipi ne olur.

Çözüm:

Kahverengi genine A, beyaz renk genine B diyelim. Bu durumda krem renginin genotipi AB şeklinde olur.

Kahverengi bir atın bu karakter bakımından genotipi AA şeklindedir.

Krem rengindeki atın bu karakter bakımından genotipi AB şeklindedir.

Kahverengi atın gametleri: A, A

Krem renkli atın gametleri: A, B

Bu gametler çaprazlanırsa

Meydana gelen yavruların yarısı krem renginde, yarısı ise kahverenkli olur.

Örnek:

Pembe çiçekli iki aslanağzı bitkisi çaprazlanıyor. Bu çaprazlama sonucu oluşan fenotipleri yazınız.

Çözüm:

Beyaz çiçek genine B, kırmızı çiçek genine A diyelim. Bu durumda pembe çiçek geni AB şeklinde olur.

Genotipi AB şeklinde olan erkek ve dişi bitkiler aşağıdaki gametleri oluştururlar.

♀: A, B

♂: A, B

Bu gametleri punnet karesine yerleştirelim.

Şekilde görüleceği gibi iki pembe çiçekli bitkinin çaprazlanmasıyla oluşan çiçeklerin %50 si pembe renkli, %25 i kırmızı, %25 i beyaz renkli olmaktadır.

Eş Baskınlık ve Çok Alellik

Dihibrit Çaprazlama

SANATSAL BİLGİ

09/12/2017