EŞ BASKINLIK VE ÇOK ALELLİK

Biyoloji dersi kalıtım konusu. Canlılarda eş baskınlık ve çok alellik. Eş baskınlık örnekleri ve çok alellik örnekleri. Konu anlatımı.

Eksik baskınlıkta farklı genler bir araya geldiğinde bu genlerin temsil ettiği her iki karakter de fenotipte görülmeyip ara bir karakter gözleniyordu.

Eş baskınlıkta ise her iki karakter de birlikte gözlenir.

Bir karakterin kalıtımından sorumlu bir alel gen çifti farklı olduklarında her ikisi de etkisini bireyde gösteriyorsa bu genlere eş baskın genler denir.

Örneğin, insanda kan grubunu belirleyen A, B, AB grupları buna örnektir.

Bazı sığırlarda kahverengi ve beyaz renk, bazı hayvanlarda siyah ve beyaz renk birlikte görülür. Hayvanın derisi yer yer beyaz, yer yer siyahtır. Bunun nedeni genlerin eşbaskın olması ve her iki genin fenotipte kendisini göstermesidir.

Ormangülü bitkisinde kırmızı ve beyaz renkler eş baskındır. Kırmızı ve beyaz renkli iki ormangülü çaprazlanırsa oluşan tüm çiçekler kırmızı – beyaz olur.

Örnek:

Beyaz renk geni B ile, siyah renk geni S ile gösterilmek üzere siyah – beyaz bir sığır ile siyah – beyaz bir sığır çiftleştiriliyor.

Oluşan yeni bireyin fenotipini açıklayınız.

Çözüm:

Hayvanların her ikisi de siyah – beyaz ise bu hayvanların genotipleri aşağıdaki gibi olur.

♀ : SB

♂:  SB

Bu hayvanların oluşturacağı gametler iki çeşittir.

♀ : S, B

♂ : S, B

Bu gametler çaprazlanırsa,

Oluşan canlıların %25 i siyah, %25, beyaz, %50 si siyah beyaz olmaktadır.

Çok Alellik

Mendel, bir karakterin iki alel gen tarafından kontrol edildiğini düşünmekteydi. Ancak daha sonra yapılan çalışmalar canlılarda bazı karakterlerin ikiden fazla gen tarafından kontrol edildiğini ortaya çıkarmıştır.

Bir canlıda herhangi bir karakteri kontrol eden gen sayısı kaç olursa olsun, bir canlıda en fazla iki çeşit alel gen bulunabilir.

Örneğin, bir bitkinin rengini kırmızı, sarı, beyaz, turuncu renk genleri kontrol etsin. Bir bitkide bu genlerden sadece iki adedi bulunabilir.

Canlılarda bir karakteri kontrol eden alel genlerin sayısının ikiden fazla olmasına çok alellik denir.

İnsanda kan grupları 3 gen tarafından belirlenir. Bunlar A, B ve 0 genleridir.

A ve B eş baskın 0 geni çekinik gendir. Kan grubu çeşitleri A, B, AB, 0 gruplarıdır.

Kan gruplarının kalıtımı ayrı bir sayfada detaylı olarak incelenmiştir.

Tavşanlarda kürk rengi dört farklı gen tarafından kalıtılır. Bu genler aşağıdaki gibi gösterilebilir.

Gri renk: CC

Çinçilla : C^ch C^ch

Himalayan : c^hc^h

Albino: cc

Bu aleller arasında baskınlık sıralaması C > C^ch > c^h > c şeklindedir.

Dihibrit Çaprazlama

SANATSAL BİLGİ

09/12/2017