Özel Ders

İNSANDA İSKELET SİSTEMİ

11. Sınıflar ve lys biyoloji konusu. İskeletin yapısı, kısımları ve görevleri. İskeleti meydana getiren kemikler konu anlatımı.

Destek ve Hareket Sistemi

Kemik ve kaslardan oluşan sisteme destek ve hareket sistemi adı verilir. Bu bölümde destek ve hareket sisteminin iskelet kısmı incelenecektir.

İskelet Sistemi

İskeletin görevleri iç organları koruma ve bu organlara tutunma yüzeyi sağlamak, vücudun dik durmasını sağlamak, kaslarla birlikte vücudun hareketini sağlamak, kan üretimi ve bazı mineralleri depolamaktır.

Örneğin; kafatası beyni dış etkilerden korur ve ayrıca yerinden oynamasını engeller. Göğüs kafesi akciğer ve kalbi dış darbelere karşı korur. Omurga ise omuriliği koruyucu görev yapar.

Kan hücreleri kırmızı kemik iliğinde yapılır.

Kemikleri birbirine bağlayan oynar eklemler kasların kasılmasıyla vücut ve organların hareketini sağlar. Kaslar iskelete tutunur.

Kalsiyum ve fosfor minerali kemiklerde depolanmaktadır.

İskelet sistemi insanda baş, gövde ve üyeler olmak üzere 3 kısımda incelenir.

A. Baş İskeleti

Beyni koruyan kafa kemikleri ile yüz kemiklerinden oluşur. Alt çene kemiği hariç hepsi oynamaz eklemlidir. Kafatası kemikleri yassı kemiklerden oluşmuştur.

Kafa kemikleri 8 adettir.

-Alın kemiği (tek kemik)

-Duvar kemik (çift kemik)

-Art kafa kemiği (tek kemik)

-Şakak kemiği (çift kemik)

-Temel kemik (tek kemik)

-Kalbur kemik (tek kemik)

Yüz Kemikleri 14 adettir. Sadece alt çene kemiği hareketlidir. Diğerleri hareketsizdir.

-Üst çene kemiği (çift kemik)

-Elmacık kemiği (çift kemik)

-Burun kemiği (çift kemik)

-Gözyaşı kemiği (çift kemik)

-Damak kemiği (çift kemik)

-Alt boynuzcuk (çift kemik)

-Sapan kemiği (tek kemik)

-Alt çene kemiği (tek kemik)

B. Gövde Kemikleri

Gövde iskeletini meydana getiren kemikler; omurga, göğüs kemiği, kaburgalar, omuz kemerleri ve kalça kemerlerinden oluşur.

İskeletin gövde kısmında 65 kemik bulunur. Bu kemiklerin büyük kısmı yassı ve kısa kemiklerden oluşur. Yine bu kemiklerin büyük bölümü az oynar ekleme sahiptir.

1. Omurga

Omur adı verilen 33 adet kısa kemiğin birleşimi ile oluşmuştur.

Bir omurda; iki yan çıkıntı, bir dikensi çıkıntı, omur cismi, omur deliği, omur yayları ve eklem çıkıntıları bulunur.

Omurlar kıkırdak disklerle üst üste birbirlerine bağlanarak omurgayı meydana getirirler. Omurgayı meydana getiren bu omurlar az oynar eklemlerle birbirlerine bağlanırlar. Omurların omur delikleri üst üste gelerek omurga kanalını oluşturur. Bu kanaldan omurilik geçer.

Omurganın Görevleri

a. Omuriliği korumaktadır.

b. Vücudu dik tutmaktadır.

c. Kaburga ve iç organlara bağlanma yeri oluşturmaktadır.

d. Baş, boyun ve gövdenin ağırlığını taşımaktadır.

e. Baş ve gövdenin hareketini sağlamaktadır.

Omurga 5 bölgeye ayrılır.

Boyun Omurları

7 omurdan oluşur. Hareketli omurların en küçükleridir. İlk iki kemiği atlas ve eksen kemikleri olarak adlandırılır. Bu kemikler diğerlerinden farklıdır. Bunlardan birincisi atlas omurudur. Atlas omuru birinci boyun omurudur. Atlasın gövdesi ve dikensi çıkıntısı yoktur. Eksen kemiği ise ikinci boyun omurudur. Gövdesi üzerinde dens adı verilen silindirik bir çıkıntı vardır. Bu çıkıntının atlasla yaptığı eklem, başın sağa ve sola dönme hareketini sağlar.

Göğüs (Sırt) Omurları

Bu omurlar 12 adettir. Her göğüs omurunda 10 adet eklem yüzeyi bulunur. Gövdeleri ve çıkıntıları boyun omurlarına göre daha kalındır. Kaburgaların bir ucu sırt omurlarına bağlıdır.

Bel Omurları

5 adet serbest omurdan meydana gelmiştir. Bu omurların vücudun hiçbir bölgesi ile bağlantısı yoktur. Omurların en iri ve en sağlam olanlarıdır.

Sağrı Omurları

5 omurdan oluşan bu kemikler yetişkinlerde birleşip kaynaşmıştır.

Kuyruk Sokumu Omurları

4 omurdan meydana gelir. Bu kemiklerin de hepsi birleşip kaynaşmıştır.

2. Göğüs Kemiği

Vücudun göğüs bölgesinde yer alır. 16 – 18 cm uzunlukta yukarıdan aşağıya doğru uzanan yassı bir kemiktir. Göğüs kemiğinin üst kısmı geniştir, alta doğru sivrileşir. Bu kemik göğüs kafesinin ön orta kısmında yer alır.

3. Kaburga Kemikleri

12 çifttir. İlk 7 çifti doğrudan kaburgalara bağlıdır. Kıkırdak uçları ile doğrudan göğüs kemiğine bağlanan bu kaburgalara gerçek kaburgalar adı verilmektedir. 8, 9 ve 10 uncu kaburga kemikleri birbirleri birleştikten sonra 7. Kaburgaya bağlanırlar. Bu kaburgalara ise yaysı kaburgalar adı verilir. 11 ve 12. Kaburga kemiklerinin ön uçları serbest halde bulunur. Bu kaburgalara yüzen kaburgalar denilir.

Göğüs Kafesi

Önde göğüs kemiği, yanlarda ve arkada kaburgalar ve sırtta bel omurlarının oluşturduğu bölgeye göğüs kafesi adı verilir. Göğüs kafesini oluşturan kemiklerin içinde kalan bölgeye göğüs boşluğu adı verilir.

4. Omuz Kemerleri

Omuz kemerleri önde iki adet kürek kemiği ve arkada iki adet köprücük kemiğinden meydana gelir.

Kürek kemiği yassı üçgen şeklinde bir kemiktir. İki yüzü, üç köşesi ve üç kenarı bulunur. Göğüs kafesinin arka kısmına kas ve zarlarla tutunmuştur.

Köprücük kemiği vücudun ön tarafında bulunur. Göğüs kemiği ve kürek kemiği ile eklem yapar.

5. Kalça Kemeri

Kalça kemikleri kalça (leğen), oturga ve çatı kemiklerinden meydana gelir.

Leğen Kemiği kalça kemiğinin geniş üst bölümüdür. Oturak kemiği kalça kemiğinin arka alt bölümünü oluşturur. Çatı kemiği kalça kemiğinin ön alt bölümünü oluşturur.

C. Üyeler İskeleti

El, kol, bacak ve ayak kısımlarındaki kemiklerden meydana gelir. Üyeler iskeletinin oluşturan kemiklerin sayısı 120 adettir.

Üye kemikleri ön üyeler ve arka üyeler olmak üzere iki kısımda incelenir.

Ön üyeler pazu, ön kol, dirsek, el bilek, el tarak ve parmak kemiklerinden oluşur.

İnsanda;

Pazu 1

Ön kol 1

Dirsek 1

El bileği 8

El tarak kemikleri 5

El parmakları 14 adet kemikten meydana gelir.

Arka üyeler Uyluk, diz kapağı, kaval, baldır, ayak bilek, ayak ayak tarak ve ayak parmak kemiklerinden meydana gelir.