Özel Ders

İNSANDA SİNDİRİM SİSTEMİ

Lys ve 11. Sınıflar biyoloji konusu. İnsanda sindirim sistemi ve yapısı. Ağız, tükrük bezleri, yutak ve yemek borusu konu anlatımı.

Sindirim

Besin maddelerinin kendilerini oluşturan yapıtaşlarına kadar parçalanmasına sindirim denir. Sindirim olayı sonucu besinler hücre zarından geçebilecek hale gelir. Bu besinlerin yapıtaşlarından hücrelerde vücut için gerekli maddeler sentezlenir.

Sindirim Sistemi

Alınan besinlerin yapıtaşlarına ayrılmasını, gerekli olanların kana verilmesi, gereksiz olanların ve atık maddelerin dışarı atılmasını sağlayan organların tümüne sindirim sistemi denir.

Sindirim olayı iki aşamada gerçekleşir. Mekanik parçalanma ve kimyasal parçalanma. Mekanik parçalanmada besinler kimyasal değişikliğe uğramaz, fiziksel olarak daha küçük parçalara ayrılır. Bu besinler ağız, mide ve incebağırsakta kimyasal sindirime uğrayarak monomerlerine parçalanır. İnce bağırsakta kana karışır ve kan yoluyla vücudun tüm doku hücrelerine ulaşır.

Mekanik Parçalanma

Besinlerin mekanik parçalanması ağızda ve midede gerçekleşir. Besinler dişler, dil ve kaslar yardımıyla küçük parçalara ayrılır.

Kimyasal Parçalanma

Kimyasal parçalanma ağız, mide ve ince bağırsakta gerçekleşir. Besinlerin kimyasal parçalanmaya ayrılması mide, karaciğer, incebağırsak ve pankreasın salgıladığı enzimler ile gerçekleştirilir.

Sindirim Sistemi Organları

1. Ağız

Besinlerin alınmasını, yumuşatılmasını, ince parçalara ayrılmasını sağlar. Ağızda dişler, dil ve tükrük sıvısı bulunur. Tükrük sıvısı, tükrük bezleri tarafından salgılanır.

Dişler alt ve üst çeneye yapışmış olan sert yapılardır. Besinleri tutmaya, çiğnemeye ve küçük parçalara ayırmaya yarar. Dişler şekil olarak farklı olsalar da yapıları aynıdır.

Bir dişte dıştan içe doğru mine, dentin ve diş özü tabakaları yer alır. Mine tabakası sert ve parlak bir tabakadır, dişin taç kısmını örter. Mine dişin en sert maddesinden yapılmıştır. Mine tabakasının altında ise fildişi (dentin) adı verilen dişin kemik tabakası yer alır. En iç kısımda ise sinirler, kan damarları ve yumuşak bağ dokudan yapılmış olan pulpa(diş özü) yer alır.

Diş sert bir madde ile çene kemiğine kaynaşmıştır. Yetişkin bir insanda 16 sı üst çenede, 16 sı alt çenede olmak üzere 32 adet diş bulunur. Bu dişlerin 8 i kesici dişlerdir, ağzın ön kısmında bulunur. 4 adet köpek dişi, 8 adet küçük azı dişi ve 12 adet büyük azı dişi bulunur.

Kesici dişler besini keser, köpek dişleri parçalar, azı dişleri ise besini öğütme görevi üstlenir.

2. Tükrük Bezleri

İnsanda dil altı, kulak altı ve çene altı olmak üzere üç çift tükrük bezi bulunur. Tükrük içinde sindirim enzimleri (amilaz, lizozim), mukus, Na⁺ ve Ca⁺ mineralleri bulunur. Tükrük sıvısı besinlerin yumuşatılmasını, yutmanın kolaylaştırılmasını, ağzın ıslak kalmasını sağlar. Tükrükteki amilaz enzimi nişastayı maltoza kadar parçalar.

3.Yutak

Yutak ağızdan sonra gelir. Ağız ve burun boşlukları ile yemek ve soluk borusunun açıldığı boşluktur. Yemek borusuna ile ağız arasında bağlantı görevi yapar. Besinlerin yutulması sırasında kubbeleşerek geri çekilir. Gırtlak kapağı soluk borusunun ağzını kapayarak lokmaların soluk borusuna gitmesini engeller.

4. Yemek Borusu

Yutak ile mide arasında yer alır. 2 cm çapında ve 25 cm uzunluğunda bir sindirim organıdır. Ağızdan alınan besinler çiğnenip yumuşatıldıktan sonra yutağa gönderilir. Yutaktan yemek borusuna geçen besinler yemek borusunun peristaltik hareketleri ile mideye iletilir.

Yemek borusunun yapısında dıştan içe doğru bağ doku, düz kas ve yassı örtü epiteli bulunur. Örtü epiteli mukus salgılayarak yemek borusunu ıslak ve kaygan tutar. Yemek borusunda dalga şeklindeki kasılma hareketlerine peristaltik hareket denir. Peristaltik hareket besinlerin mideye inmesine yardımcı olur. Peristaltik hareketin yönü değişirse kusma meydana gelir.

SindirimSistemi