KONTROL ÇAPRAZLAMASI

Biyoloji dersi kalıtım konusu. Kontrol çaprazlamasının tanımı. Kontrol çaprazlamasının yapılış amacı ve uygulanması. Kontrol çaprazlaması ile ilgili örnek.

Kontrol Çaprazlaması

Genotipi bilinmeyen bir bireyin genotipini belirlemek amacıyla bu bireyi genotipi belli olan başka bir bireyle çaprazlamaya kontrol çaprazlaması denir.

Genler baskın gen ve çekinik gen olarak ikiye ayrılırlar. Çekinik genin bir bireyde etkisini gösterebilmesi için bu genin alelinin de çekinik olması gerekir. Yani çekinik gen bu karakter bakomından homozigot olduğunda etkisini gösterir.

Bitki, tohum, hayvan ıslahı yapılırken bazı genlerin mutlaka etkisini göstermesi böylece oluşan ürünlerin istenilen özellikte olması istenir.

Baskın karakteri fenotipinde gösteren bir bireyin bu karakter bakımından homozigot mu, yoksa heterozigot mu olduğunu belirleme işlemine kontrol çaprazlaması denilmektedir.

Kontrol çaprazlamasında genotipi belirlenmek istenen birey, bu genleri çekinik olarak taşıyan bireyle çaprazlanır. Böylece bireyin bu karakter bakımından homozigot mu yoksa heterozigotmu olduğu anlaşılabilir.

Örnek:

Bir bitkide düzgün tohum, buruşuk tohuma baskın olsun. Biz bu bitkinin tohumlarının mutlaka düzgün olmasını %1 olsa dahi buruşuk tohum olmamasını istiyorsak bu bitkinin çiçeklerinin döllenmesini homozigot düzgün tohumlu bitki çiçekleriyle yapmalıyız.

Örnek:

Bir bitkide mor renk baskın, beyaz renk çekinik olsun. Biz beyaz çiçekli bitkiler elde etmek istiyorsak, beyaz çiçekli bitkinin döllenmesini yine beyaz çiçekli bitkilerle yaparız. Böylece tüm çiçek genleri çekinik olur ve bu özelikler tohumda yer alır. Yeni bitki oluştuğunda çiçekleri beyaz renkli olur.

Örneğin,bir bitki türünde sarı çiçek rengi beyaz çiçek rengine baskın olsun. Sarı çiçek genini S ile beyaz çiçek genini s ile gösterelim. Bu durumda beyaz çiçeğin bu karakter bakımından genotipi ss dir.

Sarı çiçeğin genotipi ise SS veya Ss şeklinde olabilir.

Bu iki bitkiyi çaprazlarsak sarı renkte çiçeğe sahip bitkinin genotipinin SS şeklinde mi yoksa Ss şeklinde mi olduğunu anlarız. 

1. Durum 

Sarı renkli çiçeğe sahip bitkinin genotipi SS şeklinde olsun.

Bu bireyi beyaz çiçekli birey ile çaprazlayalım.

Sarı çiçekli bitkinin oluşturacağı gametler S, S şeklinde olacaktır.

Beyaz çiçekli bitkinin oluşturacağı gametler s, s şeklinde olacaktır.

Gametleri punnet karesine yerleştirelim.

Oluşan bitkilerin tamamı heterozigot sarı olacaktır.

Şimdi sarı renkli çiçeğe sahip bitkinin genotipinin Ss olduğu durumu ele alalım. Bu durumda sarı çiçekli bitki iki çeşit gamet oluşturabilir, bu gametler S ve s gametleridir.

Beyaz çiçekli bitkinin oluşturacağı gametler s, s şeklindedir.

Bu gametleri punnet karesine yerleştirelim.

Elde edilen her 4 bireyden ikisi beyaz çiçekli olmaktadır. 

Yukarıdaki iki denemeden çıkarılan sonuç, eğer baskın karaktere sahip bir A bireyi homozigot çekinik karaktere sahip bir B bireyiyle çaprazlandığında oluşan yeni bireylerin tamamı baskın karakteri gösteriyorsa, A bireyi homozigot baskın karakterlidir. (Yukarıda SS durumu)

Eğer baskın karaktere sahip A bireyi, homozigot çekinik karaktere sahip B bireyi ile çaprazlandığında oluşan yeni bireylerin en az birisi çekinik karakterli ise A bireyi heterozigot baskın karakterlidir. (Yukarıda Ss durumu)

Dihibrit Çaprazlama

Eksik Baskınlık

Eş Baskınlık ve Çok Alellik

SANATSAL BİLGİ

16/12/2017