Özel Ders

MİTOZ BÖLÜNME

Ygs biyoloji hücre bölünmesi konusu. Mitoz bölünme ve evreleri. İnterfaz, profaz, metafaz, anafaz ve telofaz evreleri. Stoplazma bölünmesi .

Hücre Bölünmesi

Bir hücrenin bölünerek kendisi ile aynı özellikleri taşıyan iki yeni hücreye dönüşmesine hücre bölünmesi denir.

Canlıların temel yapı birimleri hücrelerdir. Hücreler çoğalıp farklılaşarak dokuları, dokular organları, organlar sistemleri, sistemlerde organizmayı meydana getirir.

Hücre bölünmesi iki başlık altında incelenir. Mitoz bölünme ve Mayoz bölünme.

Mitoz Bölünme

Genel olarak vücut hücrelerinde görülen, hücredeki kalıtım maddesinin değişmeden diğer hücrelere aktarıldığı bölünme şeklidir. Bölünme sonucu iki hücre oluşur.

Çok hücreli canlılarda mitoz bölünme canlının büyümesini sağlar, tek hücreli canlılarda canlının çoğalmasını sağlar.

Mitoz bölünmede çekirdek ve stoplazma bir kez bölünür. Kromozom sayısı değişmez.

Mitoz bölünme kalıtsal devamlılığı sağlar.

Bölünme aşamasına gelen hücrede stoplazma miktarı artar, hücrenin hacmi büyür. Çekirdekten gelen komutla bölünme gerçekleşir.

Hücre Döngüsü

Ökaryot bir hücre büyüyüp gelişerek bölünmeye hazır hale gelir. Hücrenin bölünme aşamasına gelmesinden, bölünerek iki yeni hücre oluşumuna kadar geçen süreye hücre döngüsü denir.

Hücre döngüsü üç ana evreden meydana gelir. İnterfaz, mitoz ve sitokinez .

İnterfaz Evresi:

İnterfaz evresinde hücre büyür ve bölünme için gerekli proteinler sentezlenir. DNA sentezi yapılır. Hayvan hücrelerinde sentrozomlar iki katına çıkar. Mitoz bölünmede önce çekirdek bölünmesi, sonra stoplazma bölünmesi gerçekleşir.

Çekirdek bölünmesine karyokinez, stoplazma bölünmesine sitokinez denir.

İnterfazda her kromozom kendisini eşleyerek kopyalar ve ikizi ile birlikte iki kardeş kromatitten oluşur. Kromozomdaki ikiz kromatitler, sentromer kısımlarından birbirlerine tutunmuşlardır. Bu aşamada hücre stoplazmasındaki diğer organellerin sayısıda artmıştır.

İnterfaz evresinden sonra, hem çekirdek bölünmesini, hem de stoplazma bölünmesini kapsayan mitotik evre başlar.

Çekirdek Bölünmesi

Profaz, anafaz, metafaz, telofaz adı verilen ve birbirini takip eden dört evrede gerçekleşir.

1. Profaz

Hücredeki çekirdekçik kaybolur, çekirdek zarı erir.

Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomları meydana getiriler.

Hayvan hücrelerinde sentrozomlar zıt kutuplara giderek, kromozomların tutunup zıt kutuplara çekileceği iğ ipliklerini oluştururlar.

Bitki hücrelerinde sentrozom bulunmaz, iğ iplikleri stoplazmik proteinlerden oluşur.

Kromatitler, sentromerleriyle birbirine bağlıdır.

2. Metafaz

Kromozomlar, kardeş kromatitler halinde iğ ipliklerine tutunarak hücrenin, ekvator bölgesinde bir düzlem üzerinde dizilirler.

Kromozomların en belirgin olduğu evredir.

İğ iplikleri eş kromozomların sentromerlerine bağlanır.

Eş kromozomlar sentromerlerden ayrılmaya başlar.

3. Anafaz

Kardeş kromatitler birbirinden ayrılır.

İğ iplikleri tarafından zıt kutuplara çekilen kromatitler yeni hücrenin kromozomları olurlar.

Anafaz evresinde, genetik madde iki hücreye bölüştürülür.

4. Telofaz

Kutuplara çekilmiş olan kromozomların etrafında yeniden çekirdek zarı oluşur.

Çekirdekçik tekrar oluşur.

Kromozomlar tekrar incelip, uzayarak kromatin iplikler haline gelir.

İğ iplikleri eriyerek kaybolur.

Karyokinez tamamlanır, sitokinez başlar.

Stoplazma Bölünmesi

Stoplazma bölünmesi bitki ve hayvan hücrelerinde farklı şekillerde gerçekleşir.

Hayvan hücrelerinde, sitokinez sırasında çekirdek bölünmesi tamamlandıktan sonra ortadan boğumlanarak ikiye ayrılır ve iki yeni hücre oluşur.

Bitki hücrelerinde hücre çeperi olduğu için boğumlanarak bölünme gerçekleşmez. Telofaz sırasında golgi aygıtında oluşan kesecikler hücrenin ortasında bir ara lamel oluşturur. Hücre duvarı materyali kesecikler içinde taşınarak hücre plağı (ara lamel) içinde birikir ve hücre duvarını oluşturur. Böylece stoplazma bölünmüş olur ve iki yeni hücre meydana gelir.