KÖPRÜ DOĞRULTUCU DEVRESİ
Köprü doğrultucu devresi ve çalışma prensibi. Sinüsoidal akımın köprü doğrultucuya girmeden önceki ve köprü doğrultucudan çıktıktan sonraki grafikleri. Kapasitif filtreleme ve ripple voltajı.

Köprü doğrultucu devresi şekilde görüldüğü gibi 4 adet diyot kullanılarak oluşturulur. Devrenin çalışma mantığı şu şekildedir. Sinüsoidal akım A kutbundan çıktığında ters yönden kutuplanan D3 ve D4 diyotundan geçemez. D1 diyotu üzerinden geçer ve direnç üzerinden X noktasına gelir. D3 ve D4 diyotları ters yönden akıma maruz kaldıklarından kesimdedirler. Akım D2 diyodu üzerinden transformatöre döner. Sinüsoidal akım B noktasından çıktığında Bu kez D2 ve D1 diyotları ters yönden akıma maruz kalacağından kesime geçer. D3 ve D4 doğru yönden gerilim uygulandığından iletimde olurlar. Akım D4 ve direnç üzerinden geçerek D3 diyotuna gelir ve bu diyot üzerinden transformatöre döner. Bu olay periyodik olarak devam eder ve her zaman aralığında R direnci bir yönden (+ yönü) gerilim almış olur.
Üreteçten Çıkan Akım Grafiği
Doğrultucu kullanılmazsa üretecin uçları arasındaki ve direnç üzerindeki gerilimin grafiği aşağıdaki gibi olur.

R Direnci Üzerinden Geçen Akım Grafiği
Köprü doğrultucu kullanılırsa direnç üzerindeki gerilim grafiği aşağıdaki gibi olur.

Şimdi direnç üzerindeki gerilimi hesaplayalım. Bunun için Vtepe gerilimini bulalım. Eğer sinüsoidal kaynaktan çıkan gerilimin değeri Vrms olarak verilmişse tepe gerilimi;
Vtepe = √2 . Vrms
Formülü ile bulunur. Her saykılda iki diyot üzerinden geçiş olduğundan diyotlar üzerindeki gerilim
VD = 2.0,7 = 1,4 V olur. Bu gerilim diyotlar üzerindeki gerilimdir, yani kaynaktan çıkan gerilimin 1,4 V’u diyotlar üzerinde harcanacaktır. Direnç üzerindeki tepe gerilimi ise,
Vtepe = (√2 . Vrms – 1,4) V olarak bulunur.
Eğer doğrultucuya girilen gerilimin tepe noktası verilmemişse, yukarıdaki formül ile tepe noktası bulunur. Ortalama gerilimi bulmak için aşağıdaki formül kullanılır.
Direnç üzerindeki ortalama gerilim,
Formülü ile bulunur. Bu gerilim 0 V ile Vmax arasında değişen gerilimin ortalama değeridir.
Burada hala bir problemimiz var. Bu problem gerilimin t1, t2, t3 anlarında 0 V’a düşmesi. R direnci üzerindeki akım tek yönlü olsa da darbeli bir akımdır. Bu aralıkta gerilimin sıfıra düşmesini ve darbeleri önlersek kesintisiz bir gerilim elde edebiliriz. Bunun için filtre devreleri oluşturulur.
Aşağıda kapasitif filtreleme örneği verilmiştir.

T1 anında direnç üzerindeki gerilim yükselirken kapasitördeki gerilim de Vtepe noktasına kadar yükselir. Tepe gerilimi düşüş göstermeye başlayınca kapasitördeki yükler devreye girerek direnç üzerinden akmaya başlar. Bir sonraki tepe noktasına kadar bu devam eder. t1-t2 aralığındaki tepe noktasında kapasitör tekrar Vtepe gerilimi ile yüklenmiş olur. Elde edilen gerilimin grafiği aşağıdaki gibi olur.

Filtre kullanılarak elde edilen DC gerilimin tepeden tepeye dalgalanma miktarına ripple voltajı adı verilir. Filtrelemenin kalitesini ripple faktörü belirlemektedir. Ripple voltajı ne kadar düşük olursa filtre sistemi o kadar kaliteli demektir.
Ripple voltajı Vr aşağıdaki formül ile bulunur.
T: Periyot
Kapasitif filtre eklediğimizde direnç üzerindeki gerilim aşağıdaki formülle bulunur.
Ortalama gerilim Vmax değerinden sadece Vr/2 kadar düşüş göstermiştir.
Orta Uçlu Tam Dalga Doğrultucu
Yarım Dalga Doğrultucu
SANATSAL BİLGİ
07/03/2017