AKARSU BİRİKTİRMELERİ

9. sınıflar ve ygs coğrafya konusu. Dış kuvvetlerden akarsuların biriktirme yoluyla oluşturdukları yer şekilleri konu anlatımı.

Bir önceki bölümde akarsuların aşındırma yolu ile oluşturduğu yer şekillerini incelemiştik. Konu uzun olduğu için akarsuların biriktirmeyle oluşturduğu yer şekilleri kısmını bu bölümde inceleyeceğiz.

Akarsuların biriktirme ile oluşturdukları yer şekilleri yatak eğiminin az olduğu, akış hızının azaldığı yerlerde görülür.

1. Birikinti Konisi

Bir dağ yamacından aşağı doğru inen akarsu çok sayıda alüvyal madde taşımaktadır. Akarsuyun taşıdığı bu maddeler dağ yamacında aşağı ya inerek düzlüğe geldiği yerde akarsu hızının düşmesine bağlı olarak birikmeye başlar. Oluşan koni şeklindeki birikintiye birikinti konisi adı verilir. Birikinti konilerinin birleşmesiyle oluşan şekle ise birikinti yelpazesi adı verilir.

2. Irmak Adası

Akarsuların yataklarının genişlediği ve yatak eğimlerinin azaldığı yerlerde taşıdıkları alüvyonları akarsu yatağında biriktirmesiyle oluşurlar. Bu biriktirmeyle akarsu yatağında adacıklar oluşur. Bu adacıklara ırmak adası adı verilir. Akarsuyun şiddeti ve hızı artarsa oluşturduğu bu adacığı tekrar aşındırmaya başlar.

3. Dağ Eteği Ovası

Yan yana oluşan birikinti konilerinin birleşmesiyle oluşan geniş düzlüğe dağ eteği ovası adı verilir.

4. Dağ İçi Ovası

Dağlık alanlar içinde eğimin azaldığı yerlerde akarsuların taşıdıkları malzemeleri biriktirmeleriyle oluşurlar. Erzincan, Malatya ve Muş ovaları bu şekilde oluşmuştur.

5. Tektonik Ovalar

Yer kabuğu hareketleri nedeniyle çökmüş alanların akarsuların taşıdığı alüvyonlarla dolması ile oluşurlar. Grabenlerde bu tür ovalar oluşur.

6. Delta Ovası

Akarsuların denize döküldükleri yerde taşıdıkları malzemeleri biriktirmeleriyle oluşurlar. Delta ovalarının oluşması için;

Akarsuların bol miktarda alüvyon taşıması

Denize döküldükleri yerde kıyı derinliğinin az olması

Kıta sahanlığının geniş olması

Kıyıda belirgin gel – git olaylarının yaşanmaması

Kıyıda güçlü akıntıların olmaması gerekir.

Ülkemizde Karadeniz Bölgesindeki Çarşamba ve Bafra ovaları, Akdeniz Bölgesindeki Çukurova ve Silifke Ovaları ve Ege Bölgesinde Küçük ve Büyük Menderes Ovaları ile Gediz Ovası delta ovalarına örnektir.

Akarsuların Aşındırma İle Oluşturdukları Yerşekilleri

SANATSAL BİLGİ

26/01/2017