DÜNYANIN OLUŞUMU TEST I ÇÖZÜMLERİ

10. sınıflar ve ygs – yks coğrafya dersi. Dünyanın oluşum süreci ve geçirdiği evreler. İç kuvvetler ve oluşturdukları yer şekilleri ile ilgili çözümlü sorular.

Çözüm -1

Yerkabuğu dünyanın en üst kısmında yer alan katmanıdır. En soğuk katman bu katmandır. Çeşitli yapılardaki kayaçlardan meydana gelmiştir. Ortalama kalınlığı 35 km olup okyanus diplerindeki kalınlığı 8 – 10 km, karalarda ise yerine göre 70 km ye kalınlığa kadar ulaşır. 

Sial ve sima olmak üzere iki kısımdan meydana gelen yerkabuğunda üstte sial, altta sima katmanı bulunur.

Doğru cevap D seçeneği.

Çözüm -2

Dünyanın yapısında yerkabuğu en üstte yer alır. Yerkabuğunun hemen altında manto adı verilen katman gelir. Mantonun yerden derinliği, yerkabuğunun kalınlığına bağlı olmakla birlikte genel olarak 70 ile 2900 km ler arasında yer aldığı kabul edilir. Manto akışkan bir haldedir. Hamurumsu yapıdaki bu akışkan maddeye magma adı verilmektedir. Magmanın yer kabuğu çatlaklarından yeryüzüne çıkmasıyla volkanizma olayları meydana gelir. Magmanın yer kabuğunun geniş bir bölgesini dışa doğru zorlamasıyla yer kabuğunda çatlaklar, kıvrılmalar ve kırılmalar meydana gelir. Bu olaylar da kıtaların ve sıradağlarının oluşum sebebidir.

Mantonun yapısında ağırlıkla Magnezyum ve Demir elementleri bulunur.

Doğru cevap E seçeneği.

Çözüm – 3

Çekirdek yerkürenin merkezinde bulunur. Yapısında daha çok nikel (Ni) ve demir (Fe) bulunduğu için "nife" olarak da adlandırılır. 

İç ve dış çekirdek olmak üzere iki bölümdür. Dış çekirdek akışkan haldedir. İç çekirdeğin ise basıncın etkisiyle katı halde olduğu düşünülmektedir.

Çekirdekte sıcaklık yaklaşık olarak 6000 C civarındadır.

Doğru cevap B seçeneği.

Çözüm -4

Yerkabuğu levha adı verilen, 12 adet büyük ve çok sayıda küçük parçalardan meydana gelir. Akışkan bir madde olan magma üzerinde yer alan bu parçalar sürekli hareket halindedir. 

Yerkabuğunu hareket ettiren güç, mantodaki konvansiyonel akımlardır.

Yerkabuğu başlangıçta Pangea adı verilen tek kara parçasından oluşmakta idi. Daha sonra bu parça Gondwana ve Lavrasya adında iki parçaya ayrılmıştır. Daha sonra parçalanmaya devam ederek bugünkü halini almıştır. Yerkabuğundaki dinamik hareketler bugün de devam etmektedir.

Doğru cevap C seçeneği.

Çözüm – 5

A)  

Aynı kıtada hatta aynı bölgede oluşan bir tortul tabakası, kıta parçalara ayrılarak parçaları birbirinden uzaklaşınca farklı bölgelerde görülürler. Bu parçalar bazen başka bir ana karadan kopmuş kara parçası ile birleşebilir. Böylece bu kara parçasının her bölümü farklı bölgelerdeki kara parçasıyla benzerlik gösterir. Bu benzerlikler yerkabuğunun dinamik biçimde hareket ettiğini gösterir.

B) Yaşlı buzul kayalarının sıcak bölgelerde görülmesi

Kutuplara yakın yerlerde veya sürekli soğuk kalabilecek bölgelerde oluşan buzul kayaçları sıcaklığın sürekli 0 C nin üzerinde olduğu bölgelerde görülmüştür. Oluşumu çok eski zamanlara dayanan bu kayaçların bulundukları yerlere ancak başka bir bölgeden gelmiş olabilecekleri ortaya çıkarılmıştır.

C) Kıta kenarlarının birbirine geçecek şekilde uyumlu olması

Kıta parçaları yap-boz  parçaları gibi birbirine geçecek şekilde uyumludur. Bu olay eskiden tek parça iken birbirlerinden ayrıldıklarını gösterir.

D) Benzer sürüngen fosillerinin aynı kıtalarda bulunması

Benzer sürüngen fosillerinin aynı kıtalarda bulunması, kıtaların hareket halinde olduğunu ispat etmez. Benzer sürüngen fosillerine farklı kıtalarda rastlanmıştır ve bu olay kıtaların birbirinden ayrılmış olduğunu göstermiştir. Çünkü sürüngenler denizi geçerek bir kıtadan diğerine gidemezler.

E) Farklı kıtalardaki farklı manyetik kutupların olması

Farklı kıtalarda farklı manyetik kutup olmaz. Eğer farklı manyetik kutuplara sahip kayaçlar varsa bu durum bu kayaçların farklı bir bölgeden geldiğini gösterir.

Doğru cevap D seçeneği.

Çözüm -6

İlk canlılar ilkel zaman olarak kabul edilen prekambrien döneminde ortaya çıkmıştır. Bu dönemde bakteriler ve algler ortaya çıkmıştır.

Doğru cevap B seçeneği.

Çözüm -7

Yeryüzünün yaklaşık olarak 4,6 milyar yıl önce oluştuğu tahmin edilmektedir. Yeryüzünün oluştuğu ilk zamana ilkel zaman denir. Bu zaman yaklaşık 4 milyar yıl sürmüştür. Bu devirde yeryüzünde sular ve kayaçlar oluşmaya başlamış, bakteriler ve algler ortaya çıkmıştır.

İlkel zamanda (Prekambrien) oluşumu başlayan kayaçlar, 1. Jeolojik zamanda Pangea adı verilen kıta haline gelmiştir. Bu dönemde yerkabuğu tek parça halinde idi ve sadece bir kıta (Pangea) vardı.

Doğru cevap E seçeneği.

Çözüm – 8

Mezozoik (2. Jeolojik dönem) ;

Pangea kıtası ikiye ayrılarak Lawrasya ve Gondwanayı meydana getirdi,

İlk memeli ve kuşlar ortaya çıktı,

Ammonitler ve dinozorlar ortaya çıktı,

Tetis denizi oluştu

İlk çiçekli bitkiler bu dönemde görülmüştür,

Antarktika, Avustralya ve Hindistan Gondwana kıtasından ayrılmaya başlamıştır,

Güney Amerika ve Afrika kıtaları ana karadan ve birbirinden ayrılarak uzaklaşmaya başlamıştır.

Doğru cevap C seçeneği.

Çözüm -9 

Türkiye jeolojik açıdan zengin bir ülkedir. Her jeolojik döneme ait arazi parçalarına ülkemizde rastlanmaktadır.

Türkiye’nin üzerinde bulunduğu arazi 200 milyon yıl kadar önce Tetis denizi altında yer almakta idi. Zamanla levha hareketlerine bağlı olarak yükselmiştir.

I. zamanda oluşan taşkömürü yatakları, III. Zamanda oluşan Linyit yatakları ülkemizde bulunur.

Boğazlar ve Ege Denizi IV. Zamanda (Kuaterner) oluşmuştur.

Ülkemizin önemli bir bölümü IV. Zamanda oluşmuştur. Bu nedenle volkanik alanlar ve aktif faylar ülkemizde geniş alanda görülmektedir.

Doğru cevap D seçeneği.

Çözüm -10

İki levha parçasının birbirine komşu olduğu bölgede, levhalardaki çatlaklara bağlı olarak volkanik olaylar görülmektedir. Magma iki levha parçasının arasındaki çatlaktan yeryüzüne çıkmaktadır.

Yine bu levhalar hareket ettikçe depremler meydana gelmektedir.

Çatlakları izleyerek yerkabuğunun derinliklerine inen sular burada ısınmakta başka bir çatlaktan yeryüzüne çıkmaktadır.

Kraterler yerkabuğu altındaki magmanın yeryüzüne çıktıkları yerdir. Yani Volkan ağzına krater denilmektedir.

Ormanlar bir bölgenin iklimine bağlı olarak gelişmektedir. Levha sınırlarıyla bir ilgisi yoktur.

Doğru cevap E seçeneği.

Çözüm – 11

Enerjisini yerin derinliklerinden alan kuvvetlere iç kuvvetler denir. İç kuvvetlerin etkisiyle meydana gelen olaylara da tektonik olaylar ya da tektonik hareketler denir.

Tektonik depremler, kıvrım dağlarının oluşumu, kıtaların meydana gelmesi ve yanardağ patlamaları tektonik olaylardır.

Büyük ve Küçük Menderes ovaları akarsuların taşıdıkları alüvyonları kıyı ağzında biriktirmeleri ile oluşmuştur. Bu gibi yerşekillerini oluşturan kuvvetlere dış kuvvetler adı verilir.

Doğru cevap C seçeneği.

Çözüm – 12

Epirojenik olaylar levhaların hareketi sonucu büyük kara parçalarının yükselmesi veya alçalması olaylarıdır. Epirojenez olayları sonucunda büyük bir kara parçası su altında kalabilir ve okyanus dipleri yükselerek kara halini alabilir.

Venedik ve Almanya’nın alçalması, Alp – Himalaya ve İskandinavya’nın yükselmesi epirojenik hareketlerdir.

Toros dağlarının oluşumu epireojenik değil orojenik bir olaydır.

Doğru cevap E seçeneği.

Çözüm – 13 

Yıldız Dağı, Küre Dağı, Mazıdağı, Elmadağ orojenez olayları sonucu oluşmuş kıvrım dağlarıdır.

Süphan Dağı volkanik bir dağdır. Volkan püskürmesi sonucu oluşmuştur.

Doğru cevap B seçeneği.

Çözüm – 14 

I, II ve II. ifadeler doğrudur.

IV. ifade yanlıştır. Dayk; Magmanın yerkabuğuna damar biçiminde sokulup katılaşmasıyla oluşan yer şeklidir. 

Doğru cevap D seçeneği.

Çözüm – 15 

I ve IV. İfadeler doğru, II ve III. ifadeler yanlıştır. Doğru açıklamalar aşağıdaki gibi olmalıydı.

I. Krater: Magmanın yeryüzüne çıktığı yere krater denir.

II. Maar: Magmadan yeryüzüne gelen gazların patlamasıyla oluşan büyük çukurluklara maar denir.

III. Kaldera: Patlamalar veya çöküntülerle genişleyen kraterlere kaldera adı verilir.

IV. Volkan Konisi: Magma ilen gelen maddelerin üst üste yığılmasıyla oluşan yerşekline volkan konisi adı verilir.

Doğru cevap B seçeneği.

Çözüm – 16

Şili, ABD, Meksika ve Japonya pasifik deprem kuşağında yer alan ülkelerdir. İtalya Alp – Himalaya deprem kuşağında yer alır.

Doğru cevap A seçeneği.

Yerin Yapısı Test-1 Soruları

Yer Şekilleri Test  Soruları

SANATSAL BİLGİ

12/11/2018