NEM VE YAĞIŞLAR

Ygs ve 9. Sınıf coğrafya konusu. İklim elemanlarından nem ve yağışlar. Yağış türleri, en az ve en fazla yağış alan bölgeler.

Atmosferde gaz halinde bulunan su moleküllerine nem adı verilir. Bu su buharının atmosferdeki miktarına nem miktarı denir. Nem miktarı daha çok havanın taşıyabileceği nem miktarının yüzdesi olarak verilir. Genelleme yaparsak, bir yerde hava 20 °C sıcaklıkta 100 gram su buharı taşıyabiliyorsa ve hanada 60 g buhar varsa, bu bölgede nem % 60 olarak ifade edilir.

Hava sıcaklığı düştükçe nem miktarı değişmese bile havanın taşıyabileceği nem azaldığından nemin % si artar.

Havada her zaman bulunan neme mutlak nem, havanın belli bir sıcaklıkta taşıyabileceği en fazla nem miktarına maksimum nem adı verilir. mutlak nemin maksimum neme oranına bağı nem denir. Bağıl nem formülü;

Bir yerde hava sıcaklığı düşerse taşıyabileceği nem miktarı azalır, o bölgede mutlak nem miktarı da fazlaysa yağış oluşur. Yani yağış hava neme doyduğu zaman meydana gelir. 

Sis ve Bulutlar

Havadaki su buharı yükseklere yoğunlaşırsa bulutlar, yeryüzünde yoğunlaşırsa sis meydana gelir. Bulutlar çok küçük su taneciklerinden meydana gelmişlerdir.

Yağış Oluşumu

Bulutları oluşturan su tanecikleri sıcaklık düşmeye devam ederse daha da yoğunlaşıp ağırlaşarak yerçekimi etkisiyle yere düşer. Bu olaya yağış adı verilir.

Oluşumlarına Göre Yağışlar

1. Konveksiyonel Yağışlar 

Isınan hava yükselir. Hava yükseldikçe soğur ve bağıl nem oranı artar. Bir noktadan sonra içindeki nemi taşıyamayarak yağış olarak bırakır. Bu şekilde oluşan yağışlara konveksiyonel yağışlar (yükselim yağışları) adı verilir.

Ekvatoral bölgedeki yağışlar bu türdendir. Orta kuşak karalarında da ilkbahar ve yaz mevsimlerinde bu tür yağışlar görülür.

2. Yamaç Yağışları 

Bir yamaç boyunca yükselen hava, yükseldikçe her 200 m de 1 derece soğur. Hava soğudukça bağıl nem oranı artar. Bir noktadan sonra içindeki nemi taşıyamaz ve yağış olarak bırakır. Bu şekilde oluşan yağışlara yamaç yağışları (orografik yağışlar) adı verilir.

Bu tür yağışlar, dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde bolca görülür.

Cephe Yağışları

Farklı sıcaklıkta iki hava kütlesi karşılaşınca sıcak olan hava, soğuk havanın üzerine çıkarak yükselir. Soğuk hava ile temas ve yükselme sonucu soğuyan bu hava kütlesi içindeki nemi taşıyamaz ve yağış olarak bırakır. Bu şekilde oluşan yağışlara cephe yağışları (depresyon yağışı) adı verilir.

Bu yağış türüne kutupsal ve tropik kökenli hava kütlelerinin karşılaşma alanlarında rastlanır.

Yağış Rejimleri

Yağışın yıl içindeki dağılımına yağış rejimi adı verilir. Yeryüzünün bazı kesimleri yıl boyunca yağış alırken, bazı kesimleri yılın belli dönemlerinde yağış alır.

Örneğin Akdeniz bölgesinde yazlar kurak, kışlar yağışlıdır. Ekvatoral bölge ise her mevsim yağış alır. Akdeniz bölgesinin yağış rejimi düzensiz iken, ekvatoral bölgenin yağış rejimi düzenlidir.

Dünyada En Fazla Yağış Alan Yerler

1. Ekvatoral Bölge

Güney Amerika’da Amazon Havzası, Güney Afrika’da Kongo Havzası, Güneydoğu Asya adaları her mevsim bol yağış alan bölgelerdir. Yağışlar genellikle yükselici hava hareketleri sonucu gerçekleşir.

2. Orta Kuşak Karalarının Batı Kıyıları

Batı rüzgarlarının etkisindeki Batı Avrupa ve Alaska kıyıları her mevsim bol yağış alan bölgelerdir.

3. Muson Bölgeleri

Hindistan ve Güneydoğu Asya kıyıları muson rüzgarlarının etkisiyle yaz mevsimlerinde bol yağış alırlar. Bu bölgelerdeki yağmurlara muson yağmurları adı verilmektedir.

Dünyada En Az Yağış Alan Bölgeler

1. Kutuplar

Kutup bölgeleri devamlı soğuk ve yüksek basınç alanı olduklarından yağış çok azdır.

2. Dönenceler ve Çevresi

Bu bölgelerde dinamik yüksek basınç alanı olduklarından sürekli alçalıcı hava hareketleri vardır. Bu bölgelerin büyük bölümü çöllerle kaplıdır.

3. Orta Kuşakta Dağlarla Çevrili bölgeler

Asya kıtasının iç kesimlerinde yer alan Taklamakan, Tar, Kızılkum, Gobi, Karakum gibi bölgeler deniz etkisine kapalı olduğundan yağış çok azdır.

Kuraklık

Bir bölgede yağışların normal değerlerinin çok altına düşmesine kuraklık denir. Kuraklık sonucu su kaynakları, tarımsal ürünler ve orman alanlarında azalma yaşanır. Orman yangınları artar, hayvan ölümleri artar. Kuraklığın uzun sürmesiyle tüm canlı yaşamı tehlikeye girer.

SANATSAL BİLGİ

12/01/2017