SICAK KUŞAK İKLİMLERİ
9. Sınıf ve Ygs Coğrafya konusu. Yeryüzündeki üç büyük iklim bölgesinden sıcak kuşak iklimleri. Ekvatoral, tropikal, muson ve çöl iklimleri konu anlatımı.
İklim Türleri
Yeryüzünde çok geniş bir alanda etkisini gösteren büyük iklim kuşaklarına makroklima adı verilmektedir. Makroklimalar içerisinde dar bölgelerde etkili olan küçük iklim bölgelerine ise mikroklima adı verilmektedir.
Mikroklimalar makroklimalar içerisinde bölgesel farklılık gösteren özel koşullu küçük iklim alanlarıdır.
Yeryüzündeki başlıca iklim tiplerini ekvatoral iklim, yazları yağışlı tropikal iklim, muson iklimi, çöl iklimi, Akdeniz iklimi, okyanusal iklim, karasal iklim, sert karasal iklim, kutup altı ve kutup iklimi şeklinde sıralayabiliriz.
Bu iklim tipleri 3 ana iklim başlığında ele alınabilir. Sıcak iklim, ılıman iklim ve soğuk iklim.
1. Sıcak İklimler
Bu gruptaki iklimlerde 4 mevsim belirgin olarak yaşanmaz. Yıllık sıcaklık farkları çok azdır.
Ekvatoral, yazları yağışlı tropikal, muson ve çöl iklimleri sıcak kuşak ikliminin alt iklim bölgeleridir.
A. Ekvatoral İklim
Ekvator ile 10 °C kuzey ve güney enlemleri arasında kalan bölgede görülür. Endonezya, Malezya, Gine Körfezi kıyıları, Kongo Havzalarında bu iklim tipi yaşanır.
Güneş ışınları bu bölgelere her zaman dik veya dike yakın açılarla gelir. Bu bölgelerde sıcaklık ve nem oranı devamlı yüksektir.
Bu iklim tipinde yıllık ortalama sıcaklık 25 °C civarındadır. Yıllık ve günlük sıcaklık farkları 4 °C yi geçmez.
Yağışlar genellikle konvensiyonel yağışlar şeklindedir. Yağış rejimi düzenlidir. Yıllık ortalama yağış mitarı 2000 mm civarındadır.
Bitki örtüsü yıl boyunca yeşil kalan, yüksek yapılı geniş yapraklı gür ormanlardan oluşur. Bu ormanlarda ağaçların boyları 60 m yi bulur. Yüksek yapılı ağaçların altında daha küçük ağaçlar ve en dipte gür otlar yer almaktadır. Ekvatoral bölge bitki örtüsü bakımından yeryüzünün en zengin bölgesidir.
Bu iklim tipinin genel toprak çeşidi kırmızı renkli laterit topraklardır. Topraklar yüksek yağış nedeniyle fazla yıkandığından verimi düşüktür. Sıcaklık, nem ve yağışın yüksek olması nedeniyle bu bölgede kimyasal çözünme de hızlıdır.
B. Tropikal İklim (Yazları Yağışlı = Subtropikal = Savan İklimi)
Bu iklim tipi her iki yarımkürede 10° ve 30° enlemleri arasında etkilidir. Başlıca yayılma alanları Güney Amerika ve Afrika kıtalarıdır. Sudan, Çad, Nijerya, Kolombiya, Venezuella, Brezilya, Mali, Peru, Bolivya, Moritanyada bu iklim tipi görülür. Yıllık sıcaklık ortalaması 20 °C civarındadır, yıllık ve günlük sıcaklık farkları ekvatoral iklime göre daha belirgindir.
Yıllık yağış miktarı 1000 – 1500 mm arasında değişir. Yağış rejimi düzensizdir. Yağışın tamamına yakını güneş ışınlarının dik geldiği yaz aylarında düşer. Yağışlar genellikle konvensiyonel şekildedir.
Bu iklim tipinin doğal bitki örtüsünü savanlar oluşturur. Savanlar uzun süre yeşil kalan gür ve uzun boylu ot topluluklarıdır. Bu otların içerisinde yer yer kuraklığa dayanıklı ağaçlar (akasya, baobap vb.)yer alır. Akarsu boylarında ve yeraltı sularının yüzeye çıktığı yerlerde galeri ormanları oluşmuştur.
C. Muson İklimi
Muson ikliminin görüldüğü yerler, Güney Asya, Doğu Asya ve Güneydoğu Asya ülkeleridir. Güney Hindistan, Güney Çin, Japonya ve güneydoğu Asya bu iklim tipinin etkili olduğu bölgelerdir.
Yıllık sıcaklık ortalaması 15 ile 20 °C arasındadır. Bu iklim tipinin etkili olduğu bölgelerde alçak enlemlerde sıcaklık değerleri fazla iken kuzeye gidildikçe sıcaklık düşer.
Yıllık yağış miktarı 1000 – 2000 mm arasındadır. Bu bölge dünyanın en fazla yağış alan bölgelerinden biridir. Yağış rejimi düzensizdir. Yıllık yağışın büyük bir kısmı yaz mevsiminde düşer.
Bu bölgede yağışlar üzerinde muson rüzgarları etkili olur. Yaz mevsiminde muson rüzgarları denizden karaya estiğinden bol yağış getirir. Kış mevsiminde rüzgar karadan denize estiğinden kış mevsimi kurak geçer. Yağışlar orografik (yamaç yağışları) şeklindedir.
Bitki örtüsü muson ormanlarıdır. Bu ormanların ağaçları geniş yapraklı, kışın yapraklarını döken yazın yeşeren ağaçlardan oluşmuştur.
D. Çöl İklimi
Çölleri iki grupta inceleyebiliriz; Tropikal çöller ve orta kuşak çölleridir.
Tropikal çöller, dinamik yüksek basınç etkisinde olan dönenceler çevresinde oluşmuştur. Soğuk su akıntıları da bu çöllerin oluşumunda etkili olmuştur. Yeryüzünde en yüksek sıcaklık değerlerinin ölçüldüğü yerlerdir.
Orta Kuşakta yer alan çöller, orta kuşak karalarının çok az yağış alan ve deniz etkisinin giremediği dağlarla çevrili bölgelerde meydana gelmiştir. Nem miktarı az olduğundan günlük ve yıllık sıcaklık farkları çok yüksektir. Orta Asya da ve Kuzey Amerikada bu çöllere rastlanır.
Çöl iklimlerinde yağış miktarı azdır. Yıllık yağış 100 mm nin altındadır. Konveksiyonel kökenli yağışlar görülür.
Doğal bitki örtüsü kurakçıl otlar ve kaktüslerdir.
Yeryüzünde başlıca çöl alanları
Kuzey Afrikada Büyük Sahra Çölü, Güney Afrikada Kalahari ve Namib çölleri, Ortadoğuda Necef Çölü, Güney Amerikada Peru, Patagonya ve Atamaca çölleri, Avustralyada Büyük Kum, Victoria ve Gibson çölleri dönenceler çevresinde yer alan büyük çöllerdir.
Kara içlerinde yer alan çöllere örnek olarak Asya kıtasındaki Taklamakan, Kızılkum, Karakum, Gobi çölleri örnek verilebilir.
ILIMAN KUŞAK İKLİMLERİ
SANATSAL BİLGİ
11/01/2017