YERYÜZÜNDE BİTKİ TOPLULUKLARI
9. sınıf ve Ygs coğrafya konusu. Yeryüzünde bitki toplulukları; yağmur ormanları, muson ormanları, orta kuşak ormanları, tundra, bozkır, savan toplulukları konu anlatımı.
Yeryüzündeki Bitki Toplulukları
Dünyada yaklaşık 1 milyon bitki türünün var olduğu tahmin edilmektedir. İklim, bitki örtüsü, yer şekilleri gibi etmenlerin etkisiyle bir bölgede yetişmiş bulunan bitki türlerinin oluşturduğu topluluğa bitki formasyonu adı verilir.
Bitki formasyonları genel olarak üçe ayrılır.
A. Ağaçlık Alanlar
Sıcaklık, nem ve yağış ortalamalarının elverişli olduğu bölgelerde ağaçlar yetişir. Ağaçların oluşturduğu topluluğa orman denir.
Yeryüzündeki Başlıca Orman Alanları
1. Ekvatoral Yağmur Ormanları
Ekvatoral iklim bölgesinin doğal bitki örtüsüdür. Bu bölgelerde yıllık sıcaklık ortalaması yüksektir ve yağışın aylara dağılımı düzenlidir. Yağış miktarı fazladır.
Bu ormanlar boyları 50 – 60 m yi bulan ve yıl boyunca yeşil kalan yüksek yapılı ağaçlardan oluşmuştur. Endonezya, Malezya, Amazon Havzası ve Orta Afrika’da görülür.
Yüksek yapılı ağaçların altında daha kısa boylu ağaçlar, kısa boylu ağaçların altında ise gür otlar yetişmiştir. Bitki örtüsü ve çeşitliliği bakımından oldukça zengindir.
2. Muson Ormanları
Muson ikliminin etkili olduğu bölgelerin bitki örtüsüdür. Bu ağaçlar yaz yağışları ile yeşerir. Kurak geçen kış aylarında yapraklarını dökerler.
3. Orta Kuşak Ormanları
Orta kuşağın ılıman iklime sahip bölgelerinde bu orman tipleri görülür. Bu ormanlar sıcaklık ve yağışın fazla olduğu yerlerde geniş yapraklı ağaçlardan oluşur. Sıcaklık ve yağışın düşük olduğu bölgelerde ise iğne yapraklı ağaçlardan meydana gelen ormanlar oluşur. Geçiş formlarında ise her iki bitki türlerinin karışımıyla meydana gelen karışık ormanlar bulunur.
4. Tayga Ormanları
Sert karasal iklimin hüküm sürdüğü Sibirya, Kuzey Avrupa ve Kanada’da bu tip ormanlar görülür.
Tayga ormanları iğne yapraklı ve soğuğa dayanıklı ağaçlardan oluşmuş ormanlardır.
B. Çalılıklar
Ormanların tahrip edilmesiyle veya iklim özellikleri nedeniyle ortaya çıkan kısa boylu, bodur bitki topluluklarına çalı formasyonu denir.
1. Makiler
Akdeniz ikliminin karakteristik bitki örtüsü makilerdir. Makiler kısa boylu, enine genişlemiş, tıknaz ağaçlardan oluşur. Bu bitkiler yaz kuraklığına dayanıklıdır, yıl boyunca yeşil kalabilir.
Zeytin, Defne, mersin, keçiboynuzu, zakkum maki bitkilerine örnektir.
2. Garig
Akdeniz ikliminde makilerin tahrip edildiği yerlerde ortaya çıkan çalı topluluklarına garig adı verilmiştir.
3. Psödemaki
Nemli ılıman bölgelerde ormanların tahrip edilmesiyle ortaya çıkan çalı topluluklarıdır. Bu bitki türleri yalancı maki olarak da adlandırılır.
C. Ot Toplulukları
Çeşitli sebeplerden ağaçların yetişemediği yerlerde yetişen bitki türlerinin oluşturduğu topluluğa ot formasyonu adı verilir.
Ot formasyonu üyeleri yağış ve sıcaklığın uygun olduğu dönemlerde filizlenerek büyür ve yağışlar kesilene kadar yeşil kalır. Yağışların azalması ve kesilmesiyle kuruyarak toprağa karışır.
1. Savan
Tropikal iklim bölgelerindeki uzun boylu ot topluluklarına savan adı verilir. Savanlar bazı bölgelerde çok geniş alanlar kaplar.
Brezilya, Sudan, Çad, Nijerya, Venezuella’da bu bitki türleri görülür.
2. Bozkır (step)
Yağışların az olduğu bölgelerde ilkbahar mevsiminde yeşeren ve yaz mevsiminde yağışların kesilmesiyle kuruyan kısa boylu ot topluluklarıdır.
3. Çayır
Yüksek ve dağlık alanlarda orman sınırından kalıcı kar sınırına kadar olan bölgelerde yetişen gür ot topluluklarıdır.
Orta kuşak bölgelerinde yağışın biraz fazla olduğu yerlerde de bu tür gür ot toplulukları görülür.
4. Tundra
Tundra ikliminin etkili olduğu bölgelerde görülen bitki türüdür. Bu bölgelerde toprak yılın büyük bölümünde donmuş halde bulunur. Kısa süren yaz mevsiminde bu buz çözülür. Toprağın üzerindeki buz tabakası kalkınca soğuğa dayanıklı otsu bitkiler ve yosunlar yeşerir. Bu bitki örtüsüne tundra adı verilmektedir.
Kuzey Sibirya, Grönland Adası, Kuzey Avrupa’da bu bitki türleri görülür.
5. Çöl Bitkileri
Yağışın çok az olduğu çöl bölgelerine özgü bitki türleridir. Kaktüsler, Kurakçıl ot ve çalılardan oluşur.
Kuzey Afrika, Asya ve Avustralya’nın iç bölgeleri, Arabistan Yarımadasında çöllerde görülürler.
BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN DAĞILIMINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
SANATSAL BİLGİ
20/12/2016