8. SINIF HAVA OLAYLARI
Hava olayları nedir ve nasıl meydana gelir. Rüzgar nasıl oluşur, yağışları meydana getiren etmenler nelerdir. Konu anlatımı.
Hava Olayları Nedir, Nasıl Meydana Gelir
Dünyayı saran atmosfer tabakasına hava denir. Atmosfer çeşitli gazlardan oluşmuş ve katmanlara ayrılmıştır. Havada %78 azot, %21 oksijen ve %1 de su buharı, karbondioksit, diğer gazlar ve toz bulunur. Hava olayları atmosfer tabakasının yeryüzü ile temas halinde olan en alt tabakasında meydana gelir. Hava olayları, rüzgar, yağış, sıcaklık, soğukluk gibi olaylardır.
Hava Durumu
Hava olaylarının bir veya birkaçının meydana gelmesi o anki hava durumunu verir. Örneğin bulunduğumuz bölge soğuk ve kar kar yağışlı ise o bölgedeki hava durumunu ifade etmek için hava soğuk ve kar yağışlıdır deriz. Bununla beraber hava sıcaklığını da bilmek isteriz. Hava sıcaklığı termometre ile ölçülür. Bulunduğumuz bölgede hava soğuk ve kar yağışı var sıcaklık – 1 derece dersek o bölgedeki hava durumunu tam olarak ifade etmiş oluruz.
Su Buharı
Havada bulunan su buharı yağışları oluşturur. Su buharı sıcak havalarda denizlerin, okyanusların, akarsu ve göllerin sularının buharlaşması ve atmosfere karışmasıyla meydana gelir. Bitkiler de terleme yolu ile havaya su buharı vermektedir. Hayvanlar ve insanlar da küçükte olsa terleme yolu ile atmosferdeki su buharı varlığına katkı sağlar. Bununla birlikte havadaki su buharının temel kaynağı denizler ve okyanuslardır. Okyanus ve deniz kıyısındaki yerlerde su buharı yoğundur.
Nem
Havadaki su buharı miktarına nem adı verilir. Bir bölgede buharlaşma ne kadar fazlaysa nemde o kadar çoktur. Okyanus ve deniz kıyıları en nemli bölgelerdir.
Havadaki su buharını ölçen aletlere “hidrometre” (Nemölçer) adı verilir.
Sıcaklık, Basınç ve Rüzgar
Yeryüzünde hava olaylarının meydana gelmesinin temel sebebi dünyanın farklı kısımlarının farklı miktarda ısınmasıdır. Hava moleküllerinin ağırlığından ve sıcaklığından dolayı bir basıncı vardır. Sıcak yerlerde hava molekülleri çok hızlı hareket eder ve seyrelir. Soğuk yerlerde ise hava moleküllerinin hareketi yavaştır. Hava molekülleri üst üste yığılmıştır. Bu yığılmadan dolayı bu bölgede hava basıncı yüksektir. Atmosferde hava basıncının yüksek olduğu bölgeden, basıncın düşük olduğu bölgeye doğru bir hava akımı başlar. Bu hava akımına rüzgar diyoruz, yüksek ve alçak basınç alanlarındaki basınç farkı ne kadar fazlaysa rüzgar o kadar şiddetli eser. Bazı rüzgarlar ağaçları kökünden söker, çatıları uçurur.
Bir bölgedeki basıncı ölçen aletlere barometre adı verilir. Basınç değişimleri izlenerek hava durumunun nasıl olacağı tahmin edilebilir.
Sıcaklık ise termometre ile ölçülmektedir.
Yağış
Havadaki su buharının yoğunlaşarak kar, yağmur, dolu şeklinde yeryüzüne düşmesine yağış denir. Yağışın temel sebebi o bölgedeki sıcaklığın düşmesidir. Bir bölgede sıcaklık düşerse ve havada yeteri kadar nem varsa yağış oluşur.
Bir bölgede hava sıcaklığı yükselirse ise o bölgede hava seyrelir ve alçak basınç alanı durumuna geçer. Bu bölgeye doğru bir hava akımı oluşur.Yüksek basınç alanlarından alçak basınç alanlarına doğru esen rüzgarlar geçtikleri bölgelerin havasında bulunan nem, toz vb. maddeleri de bünyelerine katarlar. Rüzgarların geldiği ve geçtiği bölgeler nemliyse rüzgar bu nemi de taşıyarak gittiği bölgelere götürür. Rüzgarın geçtiği bölgeler o bölgeye akan nemle su buharı bakımından zengin hale gelir. O bölgede hava soğuması yaşanırsa yağış gerçekleşir.
Yine bir bölgede yeterince nem varsa o bölgede hava ısınınca, ısınan moleküller yükselerek soğur. Hava soğuyunca taşıdığı nemi yağış olarak bırakır.
Yukarıda sıraladıklarımızdan anlaşılacağı gibi bir bölgede yağış oluşması için o bölgede hava sıcaklığının düşmesi gerekir. Hava sıcaklığı ile havanın taşıyabileceği nem miktarı arasında sıkı bir ilişki vardır. Hava ne kadar ısınırsa taşıyabileceği nem (su buharı ) de o kadar artar. Hava sıcaklığı düşerse bünyesinde bulunan su buharını taşıyamaz ve yağış olarak yeryüzüne bırakır.
Deprem ve Hava Olayları Çözümlü Test
SANATSAL BİLGİ
30/03/2017