8. SINIF ELEKTRİKLENME ÇEŞİTLERİ

8. Sınıflar fen bilgisi dersi. Yaşamımızda elektrik ve elektriklenme çeşitleri. Elektrikle yüklü cisimlerin birbirlerine etkisi. Sürtünme, dokunma ve etki ile elektriklenme konu anlatımı.

Elektrik, yaşamımızın hemen her alanında kullanılmaktadır. Elektrik enerjisi ev ve sokakların aydınlatılması, TV ve bilgisayarların çalıştırılması, buzdolabı ve çamaşır makinesi gibi araçların çalıştırılması gibi yaşantımızda hemen her an ihtiyaç duyduğumuz bir enerjidir.

Yine günlük yaşamda kullandığımız birçok araçta elektrik ve manyetizma yasaları rol oynamaktadır. Bilgisayarlar, otomobiller, çamaşır makinaları, fotokopi makinaları gibi birçok cihaz yapımında elektrik ve manyetizma yasalarından yararlanılmıştır.

Elektrik ve manyetizma olaylarını anlamak için ise önce durgun elektrik yüklerinin incelenmesi ve anlaşılması gerekir.

Cisimlerin Elektriklenmesi

1 – Sürtünme İle Elektriklenme

İki cismin birbirine sürtünerek bunlardan birini (+) yükle, diğerini ise (- ) yükle yükleme işlemine sürtünme ile elektriklenme denir.

Sürtünme ile elektriklenmede cisimlerde biri elektron kaybeder, diğeri ise elektron kazanır. Elektron kaybeden cisim pozitif (+) yükle yüklenir, elektron kazanan ise negatif ( - ) yükle yüklenir. Bu olayda elektron alışverişi sözkonusudur. Yani elektron kazanan cisim elektronlarını elektron kaybeden cisimden almıştır.

Ebonit çubuk kürk parçasına sürtülürse ebonit çubuk elektron kazanır, kürk ise elektron kaybeder. Ebonit çubuk negatif ( -) yükle yüklenir, kürk pozitif ( + ) yükle yüklenir. 

Cam ile ipek bez birbirine sürtülürse cam elektronlarını ipek kumaşa vererek pozitif ( + ) yükle yüklenir. Camdaki elektronları alan ipek kumaş ise negatif ( - ) yükle yüklenir.

İki adet cam çubuk ipek kumaşa sürtülüp birbirlerine yaklaştırılırsa birbirlerini iterler. Sürtünme sonunda cam ile ipek kumaş birbirine yaklaştırılırsa birbirlerini çekerler.

Aynı yükler birbirlerini iterler. Yukarıdaki deneylerde ebonit ile cam pozitif (+) yükle yüklendiğinden birbirini iter. Yine ipek kumaş ile kürk parçası birbirini itecektir.

Zıt yükler birbirlerini çeker. Yukarıdaki deneyde cam (+), ipek ise (- ) yükle yüklendiğinden birbirlerini çekerler.

Yükleri pozitif(+) olan iki cisim birbirini iter, yükleri negatif (- ) olan iki cisim de birbirini iter. Yükleri farklı olan, birinin yükü pozitif (+) iken, diğerinin yükü ( - ) negatif olan iki cisim birbirlerini çeker.

2 – Dokunma İle Elektriklenme

Elektrikle yüklü iletken bir cisim bir başka cisme dokundurulursa cisimler arasında yük alışverişi olur. Cisim pozitif yüklü ise ve nötr bir cisme dokundurulursa nötr cisimden elektron alır. Bunun sonucunda her iki cisim de pozitif yüklü olur.

Cisim negatif yüklü ise ve yüksüz bir cisme dokundurulursa elektronlarının bir kısmını yüksüz cisme aktarır. Bu olay sonucunda her iki cisim de negatif yükle yüklü olur.

İki negatif veya iki pozitif cisim birbirine dokundurulursa kapasiteleri oranında yükleri yeniden paylaşırlar. Yüklerinin işareti değişmez.

Biri pozitif, diğeri negatif yükle yüklü cisimler birbirlerine dokundurulursa negatif yüklü cisimden, pozitif yüklü cisme elektron geçişi olur. Bu olay sonucunda cisimlerin yük ve kapasitelerine göre 3 durum gerçekleşebilir.

A) Her iki cisim de nötr olabilir.

B) Her iki cisim de negatif yüklü olabilir.

C) Her iki cisim de pozitif yüklü olabilir.

3- Etki İle Elektriklenme

Yüklü iletken cisimler birbirlerine dokundurulmadan yaklaştırılırs,a aynı yükler birbirini ittiğinden ve zıt yükler birbirini çektiğinden dolayı birbirlerini etki ile elektriklerler. Bu elektrikleme iletkenlerin bir tarafında (+) yük, diğer tarafında (-) yük toplanmasıyla oluşur. Cisimler birbirlerinden uzaklaştırılırsa etki ile elektriklenme son bulur ve cisimler başlangıçlarındaki durumlarına döner.

Yıldırım Düşmesi ve Şimşek

Yıldırım ve şimşek olayları sürtünme ile elektriklenme sonucu meydana gelir. Birbirleri ve hava ile sürtünen bulutlar elektrik yükü ile yüklenirler. Bu yük, çok büyük seviyelerde olur. Bulutlar hareket ederken yükleri farklı bulutlar arasında yük atlaması olur. Çok büyük miktarda elektrik yükü bir buluttan diğerine atlarken şimşek dediğimiz ışık ve gürültü oluşur. Eğer elektrik atlaması bulutlar arasında değilde bulutlarla yer arasında olursa yıldırım düşmesi dediğimiz olay meydana gelir. Şimşek olaylarında yükleri farklı değerde olan bulutlardaki yüklerin birbirini çekmesi, yıldırım olaylarında yeryüzündeki sivri uçların elektrik yüklerini çekmesi rol oynar.

SANATSAL BİLGİ

28/03/2017