7. SINIF SİNİR SİSTEMİ

7. Sınıflar fen bilgisi dersi. Denetleyici ve düzenleyici sistemler konusu. Merkezi sinir sistemi. Beyin, omurilik, beyincik ve omurilik soğanı.

Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler

Vücudumuz çevresel etkilere iki türlü tepki verir. Birincisi kendi isteğimiz ve kararımızla yaptığımız hareketlerdir. Bu kararımız beyin tarafından ilgili organlara iletilir ve bu organlar harekete geçirilir.

Vücudumuzun ikinci hareket türü kendi isteğimizle yapmadığımız hareketlerdir. Bunları vücudumuz otomatik olarak yapar ve biz müdahale edemeyiz. Besinlerin sindirilmesi, ani göz kapama, iğne batan elin çekilmesi, kandaki şeker miktarının ayarlanması, kalp atış hızı gibi birçok hayatsal olaylar vücudumuz tarafından biz müdahale etmeksizin gerçekleştirilir. Bize vücudumuzun bir bütün olarak sağlıklı çalışabilmesi için sağlımızı korumak düşer.

Bu tür faaliyetlerin yanında çalışma, bir şeyler üretme, yardımlaşma, sohbet koşu, yarış, spor gibi aktiviteler kendi kararımızla yaptığımız hareketlerdir.

İşte vücudumuzda gerek kendi kararımızla yaptığımız hareketler, gerekse de vücudun otomatik gerçekleştirdiği hareketler denetleyici ve düzenleyici sistemler tarafından yerine getirilir. Denetleyici ve düzenleyici sistemler sinir sistemi ve iç salgı bezlerinden meydana gelir.

Sinir sistemi vücut içinde ve vücut dışında alınan uyartıların değerlendirilip karar verilme mekanizmasıdır. Salgı bezleri ise vücut içinde organların çalışmasını kontrol eden bir mekanizmadır. Örneğin kandaki şeker seviyesi hormonlarla ayarlanır.

Sinir Sistemi

Sinir sistemi merkezi sinir sistemi ve çevresel sinir sistemi olmak üzere ikiye ayrılır.

1. Merkezi Sinir Sistemi

Merkezi sinir sistemi; beyin, beyincik, omurilik soğanı ve omurilikten meydana gelir.

Beyin

Beyin vücut içinden ve vücut dışından alınan uyartıların değerlendirilip karar verildiği merkezdir. Koşma, uyuma, öğrenme, hafıza gibi faaliyetlerin merkezi beyindir.

Beyin aynı zamanda kan basıncının ayarlanması, kalp atış hızının ayarlanması, korku heyecan gibi aktivitelerin merkezi durumundadır. Örneğin beyin, korku durumunda vücudu bu duruma hazırlamak için bir dizi faaliyet yürütür.

Duyu organlarından gelen uyarılar da beyinde değerlendirilir.

Vücudun dengeli çalışması için beyinle salgı organları arasında sistemli bir çalışma vardır.

Beyincik

Kas hareketleri arasındaki dengeyi ve uyumu sağlayan merkezdir. Beynin arka kısmında yer alır.

Omurilik Soğanı

Solunum, dolaşım, sindirim, boşaltım sistemlerinin çalışması omurilik soğanı tarafından kontrol edilir. Aynı zamanda omurilik soğanı birçok önemli refleks olayının merkezidir. Yutkunma, kusma, çiğneme, öksürme gibi reflekslerin merkezi omurilik soğanıdır.

Kalp damarlarının büzülmesi ve gevşemesini omurilik soğanı kontrol eder.

Omurilik

Omurilik soğanından başlar ve kuyruk sokumuna kadar devam eder. Omurilik çevreden gelen uyartıları beyne, beyinden gelen emirleri ilgili organlara iletir. 

Yüzme, dans etme, araç kullanma gibi alışkanlık hareketlerinin merkezi omurilik soğanıdır. Refleks olaylarının merkezi de omurilik soğanıdır. Örneğin elinize iğne battığında bu uyarı beyne götürülüp değerlendirilmekle vakit kaybedilmez. Uyarı omurilik soğanına götürülür ve omurilik soğanı derhal elin çekilmesi talimatını verir. Böylece bizim irademiz olmadan elimiz çekilmiş olur.

2. Çevresel Sinir Sistemi

Çevresel sinir sistemi beyin ve omurilikten aldığı emirleri ilgili organ ve organlara, organlardan aldığı uyarıları da beyne ve omuriliğe ileten sinirlerdir. Nöron adı verilen sinir hücrelerinden oluşmuşlardır.

Vücudun Uyartılara Tepki Vermesi

Duyu organlarının uçlarında reseptör adı verilen alıcılar vardır. Yine vücudumuzun her bölgesine yayılan sinirlerin dokularda alıcı uçları bulunur. Vücut içinde veya dışında bir değişiklik oluştuğunda bu uyarı sinirler tarafından alınarak elektriksel biçimde beyne veya omuriliğe gönderilir. Beyin ve omurilik bu uyarıyı değerlendirir ve cevap verir. Beyin veya omuriliğin verdiği cevap yine çevresel sinir sistemi tarafından ilgili organa iletilir.

Refleksler

Herhangi bir uyarıya karşı verilen ani tepkiye refleks denir. Refleksler iki çeşittir, kalıtsal refleksler ve kazanılmış refleksler.

Kalıtsal refleksler doğumla kazanılmış refleksler olup vücudumuzun istem dışı ani hareketleri kalıtsal reflekslerdir. Örneğin sıcak bir cisme değince elimizi çekmemiz kalıtsal reflekstir.

Kazanılmış refleksler ise; yüzme, dans etme, bale, araç sürme gibi sonradan öğrendiğimiz hareketlerdir. Bunlar öğrenildikten sonra beyinde değerlendirilmez. Omurilik tarafından kontrol edilir.

7. Sınıf Duyu Organları

SANATSAL BİLGİ

15/07/2017