ALKANLARIN ADLANDIRILMASI II

12. sınıflar organik kimya dersi. İzo alkanlar, neo – alkanlar, izo – alkiller, neo alkiller, sekonder ve tersiyer alkillerde adlandırmanın yapılışı. Konu anlatımı.

Alkanların sistematik adlandırmalarını önceki bölümlerde gördük. Bu bölümde sistematik olmayan adlandırmalar üzerinde duracağız.

İzo alkanlar

Eğer metil grubu, bir alkan zincirinde 2 numaralı C atomu üzerinde dallanmış ise bu bileşik izo alkan olarak isimlendirilir. Bu durumda adlandırma en uzun zincirdeki C sayısına göre değil toplam C sayısına göre yapılır.

Örnek:

Yukarıdaki bileşikte metil (CH₃) grubu 2 numaralı C atomu üzerinde bulunmaktadır. Bileşikteki toplam C atomu sayısı ise 4’tür. 4 C’lu alkanın ismi bütan idi. Buna göre bileşik, izo bütan olarak isimlendirilir.

Bu bileşiğin sistematik adı ise "2 – metil propan" dır.

Neo – Alkan

Eğer 2 numaralı C atomu üzerinde iki adet metil grubu varsa bu bileşik neo alkan şeklinde isimlendirilir. Burada alkan yerine bileşikteki C sayısına göre alkan ismi getirilir.

Örnek:

Yukarıda 2 numaralı C atomuna 2 adet metil (CH₃) kökü bağlanmıştır. Bileşikteki C atomu sayısı 5’tir. Buna göre bileşik "neo pentan" olarak isimlendirilir.

Düz Zincirlerin İsimlendirilmesi

Düz zincir yapısındaki alkanların genel adlandırılmalarını görmüştük. Bunların birde n – alkan şeklinde isimlendirmesi vardır.

Örnek:

C₆H₁₄ bileşiğinin sistematik adı "Hekzan" dır. Hekzanın yapı formülü,

CH₃ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₃

Şeklindedir. Bu bileşik "n – hekzan" olarak da isimlendirilir.

İzo – Alkiller 

Alkanlardan bir H atomu çıkarılınca alkiller meydana geliyordu. İzo alkiller alkan bileşiğinin sonundaki al yerine –il eki getirilerek adlandırılır.

Örnek:

Aşağıdaki bileşiğin kapalı formülü C₄H₁₀ şeklindedir.

Bu bileşik, izo bütan veya 2 - metil propan olarak isimlendirilebilir. Şimdi bileşiğin son halkasında bir H atomu çıkaralım.

Bileşikte bir H atomu çıkarınca bileşik bütil oldu.

Butil bileşiğine bağlanan metil (CH₃) grubu 2. C atomunda olduğundan bu bileşik izo – butil olarak isimlendirilir.

Neo Alkiller

Yukarıdaki bileşiğin kapalı formülü C₇H₁₆ şeklindedir. Bileşiğin genel adı heptandır. Bileşik dallanmış bir yapıda olduğundan sistematik adı 2,2 - dimetil pentandır. Bu bileşiğin bir diğer adı neo heptan dır. Bileşikteki zincirde 5 numaralı C atomuna bağlı H atomlarından birini çıkarırsak bileşik alkile dönüşür ve "neo heptil" olarak adlandırılır.

Yukarıdaki bileşik neoheptil olarak adlandırılır.

Eğer bileşik düz zincir şeklinde olursa,

CH₃ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₃ 

Bu bileşik heptan veya n – heptan olarak isimlendirilir.

Aşağıdaki bileşik ise "n - heptil" olarak isimlendirilir. Bu bileşik dallanma yapmamıştır. Düz zincir şeklindedir.

CH₃ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₂

Sekonder Alkiller

Dallanma yapmış bir alkil bileşiğinde zincirin sonundaki C atomuna sadece bir H atomu bağlıysa bu alkil bileşikleri "sec –alkil" biçiminde isimlendirilir.

Yukarıdaki bileşik iki şekilde adlandırılmaktadır,

1. 1 – metil propil

2. sec – butil

Bileşiğin sistematik adlandırması "1 – metil propil" şeklindedir.

Tersiyer – Alkiller 

Alkil zincirinin ucundaki C atomuna bağlı H atomu yoksa bu bileşik "tersiyer – alkil" olarak isimlendirilir.

Yukarıdaki bileşik "ter – butil" olarak isimlendirilir.

Alkanların Adlandırılması-1

Alkanların Yapısı ve Düz Zincirlerin Adlandırılması

Hidrokarbonlar

Sikloalkanların adlandırılması

SANATSAL BİLGİ

19/01/2018