ALKENLERİN ELDE EDİLMESİ
12. sınıflar kimya dersi. Alkenlerin elde edilme yöntemleri. Alkollerin dehidratasyonu ve alkil halojenürlerin dehidrohalojenasyonu. Konu anlatımı.
1. Alkollerden Su Çekme Yöntemi
Bileşiklerden su çekilmesi olayına dehidratasyon adı verilmektedir. Bu işlem yapılırken genellikle bir katalizör kullanılır.
Alkollerin dehidratasyonunda katalizör olarak genellikle bir asit kullanılır. Asit olarak genellikle H2SO4, H2PO4 veya Al2O3 kullanılır. Isı ve katalizör etkisinde alkolden bir molekül H2O koparılır.
Alkollerin dehidratasyonu sonucunda alken ve su oluşur. Bazen yan ürünler de oluşabilir.
Alkollerin dehidratasyonunda OH grubu kendisine en yakın H atomu ile bağ yaparak H2O molekülünü oluştururken kopan H atomu ve OH kökü yerine C – C arasında yeni bir bağ oluşur.
OH grubu ilk veya son C atomu üzerinde yer almıyorsa bu gruba komşu C atomlarının hangisi daha az H içeriyorsa o C atomunun Hidrojeni ayrılarak OH ile H2O oluşturur.
Komşu C atomlarından daha fazla H atomu içeren C atomundan da H ayrılması gerçekleşebilir. Bu durumda ana ürünle birlikte yan ürünler de oluşur.
Eliminasyon: Büyük molekülden iki atom ya da grubun ayrılarak yeni moleküller meydana gelmesine eliminasyon denir.
Alkollerde eliminasyon, bir H ve bir OH grubunun ayrılarak su ve alken oluşması işlemidir.
Örnek:
Kapalı formülü C4H10O şeklinde olan bütil alkol (bütanol) den büten ve su oluşması aşağıda gösterilmiştir.
Örnek:
Etanoldan eten ve su oluşumu aşağıda gösterilmiştir.
Yukarıdaki denklemde kırmızı dikdörtgen içindeki OH ve H birleşerek H2O yu oluşturmuşlardır.
2. Alkil Halojenürlerden Hidrojen Halojenür Çekilmesi (Dehidrohalojenasyon)
Bu yöntemde alkil halojenürlerden H ve halojenür çekilir. Bu tepkime KOH veya NaOH gibi kuvvetli bazların katalizörlüğünde gerçekleşir. Tepkimede bazdaki metal atomu ile alkildeki halojen atomu birleşir. Bazdaki OH grubu ise bileşikten bir H atomu alarak H2O oluşturur.
Örnek:
Etil klorid bileşiğinden eten ve potasyum klorür oluşumu.
Örnek:
1 - Kloropropan dan propen ve potasyum klorür oluşumu.
Alkinlere Hidrojen Katılması
Alkinler H atomu sayısı alkenlerden 2 eksik olan hidrokarbonlardır. Bu bileşiklere 2 H eklenirse alken bileşiği oluşur. Bu tepkime Pt ve Pd katalizörlüğünde gerçekleşebilir. Tepkime sonunda alkan bileşiği de oluşabilmektedir. Sadece alken bileşiği oluşturabilmek için katalizörlerin aktifliği azaltılır.
Örnek:
Propinden propen elde edilmesi.
Dihalojenürlerden Halojen Çekilmesi
Birbirine komşu iki halojenür bulunduran bileşikler, Zn tozu ile ısıtılırsa Zn metali halojenlerle tepkimeye girer. Halojenlerini veren bileşik alkene dönüşür.
Alkenlerin Adlandırılması
Hidrokarbon Sınıfları
SANATSAL BİLGİ
11/02/2018