ALKİNLERİN ADLANDIRILMASI
Alkinler ve Alkinlerin adlandırılması. Alkinlerde hem üçlü hem de ikili bağın bulunması durumunda adlandırma. Dallanmış ve düz yapılı Alkinlerin adlandırılması.
Alkinler
Yapısında en az bir tane üçlü bağ bulunduran hidrokarbonlara alkinler denir. Alkinlerin genel formülü CnH2n-2 şeklindedir. Alkinler üçlü bağa sahip olduklarından yapılarında en az iki adet pi bağı bulunur. Üçlü bağa sahip C atomları SP hibritleşmesi yapar.
Alkinlere asetilen sınıfı bileşikler denilmektedir. Bunun nedeni ilk üyelerinin 2 C’lu asetilen bileşiği olmasıdır. Asetilen birçok organik bileşiğin sentezinde kullanılır.
Aşağıda Alkinlerin ilk 9 üyesi yer almaktadır.
İsim Formül
1- Etin(asetilen) C2H2
2- Propin C3H4
3- Bütin C4H6
4- Pentin C5H8
5- Hekzin C6H10
6- Heptin C7H12
7- Oktin C8H14
8- Nonin C9H16
9- Dekin C10H18
Alkinlerin Adlandırılması
Alkinler, düz zincir veya dallanmış zincir şeklinde bulunabilir. Düz zincire sahip genel alkin isimleri yukarıda verilmiştir. Bunun dışında düz zincirlerde üçlü bağın konumunu belirmek gerekebilir. Düz zincir ve dallanmış yapıdaki alkanların adlandırılma kuralları IUPAC standartlarına uygun olarak aşağıda verilmiştir.
1. Düz zincirli alkin bileşiklerinde üçlü bağ hangi uca yakın ise o uçtan başlanarak numaralandırma yapılır ve üçlü bağa sahip C atomlarından numarası küçük olanın numarası başa getirilir, aynı sayıda C atomu bulunduran alkan bileşiğinin sonundaki -an eki yerine –in eki getirilerek adlandırma yapılır. Format şu şekildedir: n – alkin
2. Dallanmış yapıdaki Alkinlerde üçlü bağın yakın olduğu uçtan numaralandırma yapılır. Üçlü bağ her iki uca eşit uzaklıkta ise dallanmış yapı hangi uca yakın ise o uçtan numaralandırılmaya başlanır. Eğer dallanmış yapılarda aynı uzaklıkta ise dallanmış yapıların ismi alfabetik sıra gözetilerek numaralandırma yapılır.
3. Birden fazla üçlü bağ içeren alkinler adlandırılırken üçlü bağın yakın olduğu uçtan numaralandırılmaya başlanılır. Alkin isminin başına üçlü bağların bulunduğu C atomu numaraları aralarına virgül konularak eklenir. Karbon atomlarının sayısının Latince karşılığının sonuna -diin, -triin gibi ekler eklenir.
4. Bileşikte hem ikili bağ, hem de üçlü bağ varsa numaralandırma çoklu bağın yakın olduğu uçtan yapılır. Eğer ikili ve üçlü bağ her iki uca eşit mesafede ise numaralandırmaya ikili bağın bulunduğu uçtan başlanır. Ana zincir adlandırılması ise ikili bağa göre yapılır.
5. Alkinlerden bir H atomu çıkarılmasıyla oluşan gruplara alkinil adı verilir. Alkiniller alkin bileşiğinin adının sonuna –il eki getirilerek adlandırılır. Örneğin;
C2H2 bir alkin olan etin bileşiğidir. Bu bileşikten 1 H atomu çıkarırsak C2H bileşiğini elde ederiz. Bu bileşiğin adı etinildir.
C3H4 propin bileşiğidir. C3H3 propinil olarak adlandırılır.
Örnek:
Aşağıdaki 3 C’lu alkini isimlendirelim.
Yukarıdaki bileşikte üçlü bağ sağ taraftaki C atomuna daha yakın olduğundan numaralandırma sağdan başlamıştır.
Bileşik düz zincir şeklinde ve zincir 3 C’ludur. Bu bileşik propin veya 1 – propin olarak adlandırılır.
Örnek:
Aşağıdaki alkini isimlendirelim.
Yukarıdaki bileşikte 3’lü bağ sağ taraftaki C atomuna daha yakın olduğundan C atomları sağ taraftan itibaren numaralandırılmıştır.
Üçlü bağ 2 ve 3 numaralı C atomları arasında yer almaktadır. O halde alkin isminin önüne 1 sayısına daha yakın olan 2 sayısı getirilecektir.
Bileşik 5 C’lu düz zincir şeklindedir. 5 C lu alkin bileşiğinin ismi "pentin" dir.
Buna göre bileşik;
2–pentin
Olarak adlandırılır.
Örnek:
Aşağıdaki bileşiği adlandıralım.
Bileşik düz zincirden oluşmaktadır, yani dallanma yoktur. İki adet üçlü bağ var. O halde bu bağların bağlı olduğu C atomlarının numarasını aralarına virgül koyarak yazacağız. Öte yandan 5 C’lu alkin bileşiğinin adı pentin dir. fakat molekülde 2 adet üçlü bağ olduğundan sonuna –diin eki getirilmeli, bunun için 5 sayısının latince karşılığı ve –diin eki kullanılır.
Bileşik adı,
1,3-pentadiin
Şeklindedir.
Örnek:
Aşağıdaki bileşiği isimlendirelim.
Bileşikte bir tane üçlü bağ var ve bu üçlü bağ sağ uca daha yakın. Bu nedenle numaralandırma sağdan başlayacak. Öte yandan bileşik dallanmış yapıdadır. Bileşikte dallanma yapan kökler Cl ve CH3 (metil) kökleridir. O halde önce köklerin hangi C atomuna bağlandığını, daha sonra üçlü bağın bulunduğu C atomu numarasını, en son ana zincirdeki C sayısına göre alkin ismini yazacağız.
Bileşik adı,
4–kloro–4–metil–2–pentin
Şeklindedir.
Örnek:
Aşağıdaki bileşiği isimlendirelim.
Önce çift brom köklerini yerleştireceğiz, sonra metil kökünü yerleştireceğiz, en son ana zinciri adlandıracağız.
Çift brom kökleri 3 numaralı C atomuna bağlı. 3, 3 dibromo olarak yazılır.
Metil kökü 4 numaralı C atomuna bağı 4 – metil olur.
Üçlü bağ 1 numaralı C atomuna bağlı, ana zincirde 6 C atomu var. 1 – heksin olarak adlandırılır.
Tüm bunları birleştirirsek,
3,3–dibromo–4–metil–1–heksin
Olarak adlandırılır.
Örnek:
Aşağıdaki bileşiği adlandıralım.
Bileşikte bir adet ikili, bir adet üçlü bağ var.
İkili ve üçlü bağlar zincir uçlarına eşit mesafede.
Numaralandırma ikili bağın olduğu tarafta yapılır.
Önce ikili bağın bağlı olduğu C numarasını, sonra bileşiğin alken adını, daha sonra üçlü bağın bağlı olduğu C numarasını ve en sona in ekini getiririz.
Bileşik adı;
1–büten–3–in
Örnek:
Aşağıdaki bileşiği isimlendirelim.
Bileşikte hem ikili hem de üçlü bağ var. Üçlü bağ zincir ucuna daha yakın olduğundan bu uçtan numaralandırılmaya başlanır. Önce 4 numaralı C atomuna bağlı olan kök numarası ve ismi yazılır. Bundan sonra, ikili bağın olduğu C numarası ve ardından 6 C’lu alken ismi yazılır daha sonra üçlü bağın bağlı olduğu C atomunun numarası yazılır ve sonuna -in eki konulur.
Bileşik; 4–klor–4–heksen–1–in şeklinde adlandırılır.
Alkenlerin Adlandırılması
Hidrokarbonlar
SANATSAL BİLGİ
15/02/2018