ALKİNLERİN KİMYASAL ÖZELLİKLERİ
12. sınıflar ve yks kimya dersi. Alkinlere Hidrojen, Hidrojen halojenür ve su katılması. Alkinlerin yanma ve yer değiştirme tepkimeleri. Konu anlatımı.
Alkinlerin Fiziksel Özellikleri
Alkinlerin fiziksel özellikleri alkenlerinkine benzer. Oda koşullarında etin, propin ve bütin gaz halinde diğerleri sıvı haldedir. Suda çözünmezler, apolar çözücülerde çözünürler.
Alkinlerin Kimyasal Tepkimeleri
1. Alkinlerin Katılma Tepkimeleri
Alkin bileşiklerinde de katılma tepkimeleri markovnikov kuralına göre gerçekleşir. Markovnikov kuralına göre katılan maddede bulunan H atomu çoklu bağdaki C atomlarından Hidrojence zengin olanına bağlanır.
A. Alkinlere H2 Katılması
Alkinlere H2 katılırsa alkenlere dönüşürler.
Aşağıdaki örnekte propine H2 katılmasıyla propen oluşumu gösterilmiştir.
B. Alkinlere Hidrojen Halojenür Katılması
Etin bileşiği ile HCl tepkimesi sonucunda kloroeten (vinil klorür) bileşiği oluşur.
C. Alkinlere Su Katılması
Alkinlere su katılması iki basamakta gerçekleşir. İlk basamakta enol adı verilen bileşik oluşur, ikinci basamakta ise enoller karbonil bileşiğine çevrilir. Eğer başlangıçtaki alkin, etin (asetilen) ise oluşan son ürün asetaldehit, farklı bir alkin ise keton oluşur.
Yukarıda Alkinlere su eklenmesinin iki adımlı reaksiyonu verilmiştir. 1. Adım sonucunda oluşan ürün bütanol, ikinci adım sonunda oluşan ürün bütanon veya metiletil keton olarak adlandırılır.
Örnek:
Yukarıdaki denklemde 1. Adımda propanol oluşmakta, ikinci adım sonunda propanon bileşiği oluşmaktadır. Bu iki madde birbirinin tautomeridir.
2. Metallerle Yer Değiştirme Tepkimeleri
Alkinlerin metallerle yer değiştirme tepkimesi verebilmesi için aralarında üçlü bağın olduğu C atomlarında H atomunun bulunması gerekir. Eğer üçlü bağ içeren C atomları üzerinde H atomu bulunmuyorsa bu alkinler yer değiştirme tepkimesi vermezler.
Örnek:
Yukarıdaki denklemde görülen gümüş asetilür maddesi çökelir.
Yukarıdaki denklemde oluşan bakır – I – asetilür maddesi çöker.
3. Alkinlerin Yanma Tepkimeleri
Alkinler oksijen ile yanma tepkimesi verirler. Reaksiyon sonunda CO2 ve H2O oluşur.
Örnek:
Yukarıda propinin yanma denklemi verilmiştir.
Örnek:
Etinin yanma tepkimesi;
C2H2 + (5/2)O2 → 2CO2 + H2O
Yanma tepkimelerinin genel denklemi;
CnH2n – 2 + (3n – 1)/2O2 → nCO2 + (n-1)H2O
Örnek:
Pentinin yanma tepkimesi;
C5H8 + (14/2)O2 → 5CO2 + 4H2O
Asetilen
Alkinlerin Adlandırılması
SANATSAL BİLGİ
18/02/2018