ALKOLLER ve ADLANDIRILMASI
12. sınıflar kimya dersi, alkoller konusu. Alkollerin adlandırılması. Bileşikte 2 veya daha fazla OH grubu bulunması durumunda adlandırma kuralları. Konu anlatımı.
Alkoller, SP3 hibritleşmesi yapmış C atomuna – OH grubunun bağlanmasıyla meydana gelen bileşiklerdir. Genel formülleri CnH(2n+2)O şeklindedir.
Eğer bileşik bir tane – OH grubu içeriyorsa monoalkol, birden fazla – OH grubu içeriyorsa polialkol olarak sınıflandırılır.
C2H5 alkil köküne bir – OH bağlanırsa,
CH3 – CH2 – OH bağ yapısına sahip alkol oluşur. Oluşan alkol etanol (etil alkol) olarak isimlendirilir.
CH3 alkil kökünün ismi metildir. Bu köke bir – OH grubu bağlanırsa,
CH3 – OH bağ yapısına sahip metil alkol (metanol) oluşur.
OH grubu C atomlarına çeşitli biçimlerde bağlanabilir.
Aşağıdaki bileşik butil alkol (bütanol) olarak isimlendirilir.
Alkollerin Adlandırılması
1- Moleküldeki en uzun C zinciri belirlenir, OH grubu hangi uca daha yakınsa o uçtan numaralandırılmaya başlanır.
2- Önce OH grubunun bağlandığı C atomunun numarası, daha sonra C zincirinin alkan adı ve alkan adının sonuna bitişik olarak ol eki getirilir.
3- Zincire alkil grupları bağlı ise önce bu alkil gruplarının numarası ve adı belirtilir, daha sonra 2 nolu maddedeki gibi adlandırma yapılır.
4- Birden fazla OH grubu varsa yerleri en başta aralarına virgül konularak belirtilir. C zincirinin alkan isminin sonuna eğer iki OH grubu varsa "diol", üç OH grubu varsa "triol" eki getirilir.
5- Eğer C zinciri ikili veya üçlü bağ içeriyorsa önce bağın olduğu C atomu numarası, ardından zincirin alken veya alkin adı, daha sonra alkolün bağlandığı C numarası ve en son ol eki getirilir.
Örnek – 1
Aşağıdaki bileşikte – OH grubu 2 numaralı C atomuna bağlandığından 2 – bütanol olarak isimlendirilir.
Örnek – 2
Metil kökü ve OH grubu 2 numaralı C atomuna bağlanmıştır. Bileşik,
2 – metil – 2 – propanol olarak isimlendirilir.
2 veya daha fazla– OH grubu bulunduran alkoller polialkol olarak sınıflandırılır.
Örnek – 3
Aşağıdaki bileşik glikol olarak adlandırılır. Bu bileşik 2 OH grubu bulundurduğundan dialkol olarak sınıflandırılır. Aynı zamanda bu bileşik polialkoldür.
Örnek – 4
Aşağıdaki bileşik 3 C lu bileşiğe iki OH kökünü bağlanmasıyla oluşan bir polialkolü göstermektedir.
Bileşik 1,2 propandiol olarak isimlendirilir.
Eğer bir C zincirine üç OH grubu bağlanırsa oluşan alkoller trialkoller olarak sınıflandırılır.
Örnek – 4
Aşağıda üç OH grubu içeren trialkol görülüyor. Bu bileşik aynı zamanda polialkoldür. Bileşik, 1,2,3 propantriol olarak adlandırılır.
Örnek – 5
Yukarıdaki bileşik OH grubunun yakın olduğu uçtan numaralandırılmaya başlanmıştır.
Bileşikte OH grubundan başka bir de metil grubu vardır.
Önce metil kökünün numarası ve ismi, daha sonra OH kökünün numarası, son olarak 5 C lu alkan ismi ve "ol" eki getirilir.
Bileşik,
4 – metil – 2 – pentanol şeklinde isimlendirilir.
Örnek – 6
Aşağıda çift bağ içeren bir alkolün adlandırılması gösterilmiştir.
OH grubu en sağdaki C atomuna bağlı olduğundan, C atomları sağdan numaralandırılmaya başlanır. Çift bağ ise sağdan gidersek, 3. C atomuna bağlıdır.
Bileşikte önce çift bağın bağlı olduğu C atomu numarası yazılır, sonra bileşiğin alken ismi, en son da OH grubunun bağlı olduğu C atomunun numarası yazılır.
Bileşik;
3 – büten – 1 ol şeklinde isimlendirilir.
Örnek – 7
Yukarıdaki bileşikte üçlü bağ olduğu görülüyor. Ayrıca bu bileşikte bir de metil grubu var.Önce metilin bağlandığı C atomu numarası ve metil ismi, daha sonra çift bağın bağlı olduğu C atom numarası ve zincirin alkin ismi, en son OH grubunun bağlı olduğu C numarası ve ol eki getirilir.
Bileşik;
4 - metil – 1 – pentin – 3 – ol şeklinde isimlendirilir.
SANATSAL BİLGİ
10/04/2018