AMİNLER

12. sınıflar kimya dersi, organik bileşikler konusu. Primer, sekonder ve tersiyer aminler. Aminlerin önemi ve genel özellikleri Konu anlatımı.

NH₃ (amonyak) molekülündeki H atomlarından birisinin yerine alkil veya aril gruplarının geçmesiyle oluşan organik bileşikler "aminler" olarak adlandırılır. 

Amonyaktaki H atomlarından bir tanesi bir kök ile yer değiştirirse oluşan amin "primer amin" olarak gruplandırılır. Primer aminlerin formülleri R – NH₂ şeklindedir.

Eğer amonyaktaki 2 H atomu bir kök ile yer değiştirirse oluşan bileşik "sekonder amin" olarak gruplandırılır. Seconder aminlerin genel formülü R₂ – NH şeklindedir.

Amonyaktaki her 3 H atomu da bir kök ile yer değiştirirse oluşan bileşikler "tersiyer amin" olarak gruplandırılır. Tersiyer aminlerin genel formülü R₃ – N şeklindedir.

Örnek: 

Aşağıdaki aminleri primer, sekonder ve tersiyer olarak gruplandırınız.

Çözüm:

Molekül yapılarından kolayca görüleceği üzere, 1. bileşik R – NH₂ şeklindedir. Bu bileşik primer amindir. Bileşiğin adı metil amin bileşiğidir.

2. Bileşik R₂ – NH şeklindedir. Bu bileşik "sekonder amin" dir. Bileşiğin adı, dimetil amin bileşiğidir.

3. bileşik R₃ – N şeklindedir. Bu bileşik "tersiyer amin" dir. Bileşiğin adı, "trietil amin" dir.

Azot atomuna bağlanan radikal gruplar aynı ise bileşik basit amin olarak gruplandırılır. Azot atomuna bağlı gruplar farklı ise bileşik karışık amin olarak gruplandırılır.

Alifatik Aminler

Alifatik aminler düzgün dörtyüzlü yapısında olan aminlerdir. Bu aminler NH3 bileşiğindeki H atomlarının yerine bir radikal grup gelmesiyle oluşmuşlardır.  

Örneğin, metilanilin CH₃ – NH₂) bir alifatik amindir. Alifatik aminlerin molekül yapıları aşağıdaki gibidir.

Primer, sekonder ve tersiyer aminler alifatik aminlerdir.

Aromatik Aminler

Aromatik aminlerde N atomundaki bir H atomu yerine bir aromatik halka bağlıdır. Örneğin anilin bir aromatik amindir.

Aminlerin Genel Özellikleri

1 - Doğada yaygın olarak bulunurlar, genellikle kötü kokulu bileşiklerdir.

2- Mol kütlesi küçük olan aminler suda çözünürler oda koşullarında gaz halindedirler. Suda çözünen aminler su ile H bağı oluştururlar.

3- Aminler de amonyak gibi polar moleküllerdir. Molekülleri arasında H bağı bulunur. 

4- H bağı nedeniyle kaynama noktaları aynı molekül kütlesine sahip H bağı bulunmayan bileşiklerden daha yüksektir. O – H bağı içeren alkol ve karboksilli bileşiklere göre kaynama noktaları daha düşüktür.

5- Aminler zayıf baz özelliği gösterirler. Aminlerdeki N atomundaki ortaklanmamış elektron çifti bu bileşiklere bazik özellik kazandırır. Amin bileşikleri amonyaktan daha güçlü baz özelliği gösterirler.

Aminlerin bazik özellikleri arasında,

Tersiyer Amin > Sekonder Amin > Primer Amin

Aromatik aminlerin bazik kuvveti alifatik aminlerinkinden daha düşüktür.

6- Aminler asitlerle tepkimelerinde tuz oluştururlar.

R – NH₂ + HCl → RNH₃⁺ + Cl^-

Aminlerin Önemi

Aminler; aminoasitler, alkoloidler, DNA ve RNA yapısında bulunurlar ve birçok biyokimyasal olaylarda rol alırlar.

Aminler canlıların metabolizması için çok önemlidir. Birçok organik bileşiğin yapısında amin bulunur. B1 ve B6 vitaminleri amin yapısındadır. Adrenalin hormonu bir amindir. Aminler sinir hücreleri arasında uyartı iletiminde de görev alırlar. 

Birincil aromatik aminler azo boyar maddelerin üretiminde başlangıç maddesi olarak kullanılmaktadır.

Aminler sentetik iplik yapımında kullanılan poliimitlerin sentezinde başlangıç maddesi olarak kullanılırlar.

Tıpta ilaç yapımında kullanılırlar.

Aminlerin Adlandırılması

Aminlerin Elde Edilmesi

SANATSAL BİLGİ

21/05/2018