FONKSİYONEL GRUPLAR ALKOLLER

12. sınıflar kimya dersi. Fonksiyonel gruplar konusu. Fonksiyonel gruplardan alkollerin oluşumu ve isimlendirilmesi. Alkiller ve radikaller. Bazı alkollerin yapı formülleri.

Fonksiyonel Grup

Fonksiyonel grubun geniş tanımı bir molekülün kimyasal olarak en aktif kısımlarıdır. Alkenlerde çift bağ, Alkinlerde üçlü bağ fonksiyonel gruptur.

Organik kimyada fonksiyonel grup, karbon ve hidrojenden farklı olarak bulunan bir veya birkaç atomlu yapılardır.

Aşağıda bazı fonksiyonel gruplar verilmiştir.

– OH     → Hidroksil grubu

R – O – → Alkoksi Grubu

–X        → Halo grubu

–COOH →Karboksil grubu

RCO – → Açil grubu

–NH₂ → Amino Grubu

–NO₂ → Nitro grubu

Bu bölümde fonksiyonel grupların oluşturduğu alkoller üzerinde durulacaktır.

Radikaller

Eşleşmemiş elektronu bulunan bir atom, molekül veya iyona radikal denilmektedir. Radikaller eşleşmemiş elektronları bulunduğundan son derece aktiftirler. Radikal gruplarına diğer atom, iyon ve yapıların katılımıyla çeşitli bileşikler oluşur.

Radikaller organik kimyada C atomuna bağlı bir H atomunu kaybetmiş hidrokarbonlar için kullanılır.

Örneğin;

CH₄ bir alkandır. Metan olarak isimlendirilmiştir. Bu molekülden bir H atomu koparılırsa CH₃ yapısına dönüşür. Bu yapı bir alkildir ve metil olarak isimlendirilir. Metil aynı zamanda bir radikaldir. Bu radikale OH eklenirse CH₃OH bileşiği oluşur ve bu bileşik metil alkol olarak isimlendirilir.

Örneğin;

C₂H₆ bileşiği bir alkandır. Bu bileşikten bir H atomu koparılırsa C₂H₅ yapısı oluşur. Bu yapı etil olarak isimlendirilir. Etil bir alkildir ve aynı zamanda bir radikaldir.

 Bu bölümde radikallerin oluşturduğu alkoller incelenecektir. Radikaller yukarıda anlatılanlardan anlaşılacağı üzere bir H atomunu kaybetmiş hidrokarbonlardır.

Alkiller

Alkanlardan bir H atomunun ayrılmasıyla meydana gelen kök grubuna alkil adı verilir. Genel formülleri C_nH_{(2n + 1)}  şeklindedir.  

Alkil Gruplarına Fonksiyonel Grupların Bağlanması

Alkil Gruplarına OH bağlanması

Alkil gruplarına OH bağlanması ile alkoller oluşur. 

Yapısında bir alkil olan alkollere mono alkoller denir. Bunların yapı formülü R – OH şeklindedir. Genel formülleri C_nH_{(2n + 2)} şeklindedir.

Bir OH alkil grubunun herhangi bir atomuna bağlanabildiği gibi bir alkil grubuna birden fazla OH de bağlanabilir. Bir alkil grubuna birden fazla OH bağlanmasıyla oluşan alkollere polialkoller adı verilir.

Metil Alkol (Metanol)

CH₃ bir alkil köküdür ve metil olarak isimlendirilmiştir. Bu köke bir OH eklenirse CH₃OH bileşiği oluşur. Oluşan bileşiğin ismi metil alkol (metanol) dür. 

Yukarıdaki bileşiğin yapı formülü R – OH şeklindedir. Molekül formülü CH₄O şeklindedir. Bileşiğin yapısında tek radikal kök (CH₃) olduğundan mono alkol sınıfına girer.

Alkiller R simgesiyle gösterilir. Alkollerin genel gösterimi R – OH şeklindedir. Burada R birden fazla olabilir. R simgesi CH₃ kökünün yerine kullanılmıştır. Alkillerin tüm kökleri CH₃ yapısında gösterilebilir.

Etil Alkol (Etanol)

C₂H₅ alkil köküdür ve etil olarak isimlendirilir. Bu köke OH bağlanmasıyla oluşan C₂H₅OH bileşiği etil alkoldür. Bu bileşiğin sistematik ismi etanoldür.

Etil alkol C₂H₅ alkil köküne bir OH bağlanması ile oluşmuştur.

Etonol bileşiğinin yapısal formülü CH₃CH₂OH şeklindedir. R, alkil kökünü temsil etmek üzere yapı formülü R – CH₂ – OH şeklindedir.

Propil Alkol (Propanol)

Yapı formülü R – CH₂ – CH₂ – OH şeklindedir. Molekül formülü C₃H₈O şeklindedir. Alkillerden propil köküne OH grubunun eklenmesi ile oluşmuştur.

Bileşik formülü yapısal olarak CH₃CH₂CH₂OH şeklinde de gösterilir.

Bütil Alkol (Bütanol)

Bütanolun yapı formülü yukarıda gösterilmiştir. Burada bir adet CH₃, üç adet CH₂, bir adet OH vardır. C₄H₉ bileşiği bir alkil bileşiğidir ve bütil olarak isimlendirilir. Bu bileşiğe OH bağlanırsa molekül formülü C₄H₁₀O olan bütil alkol (bütanol) bileşiği oluşur.

Bileşiğin yapı formülü CH₃CH₂CH₂CH₂OH şeklinde veya R – CH₂ – CH₂ – CH₂ – OH şeklinde gösterilir.

Diğer alkollerin yapı ve radikal formülleri yukarıdaki şekilde çıkarılabilir ve yorumlanabilir.

Burada her CH_n grubunun bir karbon atomu ve ona bağlı H atomlarını gösterdiğine dikkat ediniz. Bu şekilde kolayca yapı formülleri çizilebilir.

Örnek:

CH₃ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – OH

Yukarıdaki formül, dekil alkol (Dekanol) ün yapı formülüdür.

Tüm mono alkollerin listesini vermeden önce polialkolleri ve seconder, tersiyer alkolleri de anlatalım.

Polialkoller

Yapısında birden fazla OH bulunan alkollere polialkoller denir.

Yukarıdaki yapı formülünde birden fazla OH grubu olduğundan bu bileşik bir polialkoldür.

Primer Alkoller

Yapısında bir tek alkil bulunduran alkollere primer alkoller denir.

Örnek;

CH₃ – CH₂ – CH₂ – OH 

Sekonder Alkoller

Yapısında 2 adet alkil bulunan alkollere sekonder alkoller denir.

Tersiyer Alkoller

Yapısında 3 adet alkil bulunan alkollere tersiyer alkoller denir.

Alkoller

Alkollerin yapısında bir veya birden fazla (OH) grubu bulunur. Yapı formülleri R – OH şeklindedir. Aşağıdaki alkoller mono alkollerdir. Polialkoller eter sınıfına girerler.

İsim                          Formül

1- Metil Alkol              CH₃OH

2- Etil Alkol                C₂H₅OH

3- Propanol                C₃H₇OH

4- Bütanol                 C₄H₉OH

5- Pentanol                C₅H₁₁OH

6- Hekzanol               C₆H₁₃OH

7- Heptanol               C₇H₁₅OH

8- Oktanol                 C₈H₁₇OH

9- Nonanol                C₉H₁₉OH

10- Dekanol              C₁₀H₂₁OH

Diğer Fonksiyonel Gruplar ve Oluşturdukları Bileşik Sınıfları

Molekül Yapısı ve VSEPR

SANATSAL BİLGİ

03/12/2017