ORGANİK BİLEŞİKLERİN LEWİS YAPISI
12. sınıflar kimya dersi organik bileşikler konusu. Organik bileşiklerin lewis formüllerinin gösterilmesi. Organik bileşiklerin yapı formüllerinin gösterilmesi.
Lewis Gösterimi
Lewis gösterimi atomların son yörüngelerindeki elektronların atom simgesinin etafına nokta şeklinde dağıtılarak gösterilmesidir. Lewis gösteriminden bir atomda kaç tane değerlik elektronu olduğu ve bu atomun soygaz düzenine ulaşmak için kaç elektron alması gerektiği anlaşılabilir.
Bileşik yapan iki atom eğer elektron alışverişi yapmışsa alınan ve verilen elektronlar yine elektron nokta yapısı ile gösterilebilir.
Kovalent bağlı bileşikler elektron ortaklaşması yaptığından bu atomlar yan yana getirilerek ortaklaşa kullandıkları elektronlar lewis yapısıyla gösterilebilir.
İyonik ve kovalent bağlı bileşiklerde lewis gösterimlerinin nasıl yapıldığı örneklerle aşağıda linki verilen sayfada anlatılmıştır.
Bu bölümde kovalent bağlı bileşikler olan organik bileşiklerin lewis yapısıyla gösterilmeleri anlatılacaktır.
Basit Formül
Bileşikteki atomların en küçük tamsayılarla gösterilmiş halidir. Bu gösterimde C2H4 bileşiği CH2 olarak gösterilebilir. Basit formülden sadece moleküldeki atom cinsleri ve atomların birbirine oranları anlaşılabilir.
Molekül Formülü
Tek molekülde toplam kaç tane atomun bulunduğu molekül formülünden anlaşılabilir. C3H6 bileşiğinin 1 molekülünde 3 C ve 6 H atomu bulunur. Molekül formülünden bu anlaşılabilir. Ancak basit formülden bileşiğin 1 molekülünün gerçekte kaç atomlu olduğu anlaşılamaz. C3H6 bileşiğinin basit formülü CH2’dir.
Yapı Formülü
Yapı formülü ortaklaşa kullanılan elektronların atomlar arasında çizgilerle gösterilmesidir. Molekülün şematik bir gösterimi yapılır. Yapı formülünde iki atom arasında birer elektron ortaklaşa kullanılmışsa tek çizgi, ikişer elektron ortaklaşa kullanılmışsa çift çizgi, üçer elektron ortaklaşa kullanılmışsa üç çizgi çizilir. Çizilen her çizgi her bir atomdan birer tane olmak üzere toplam iki elektronu gösterir.
Atomlar arasındaki tek çizgi tekli bağı, çift çizgi çift bağı, üç çizgi üçlü bağı gösterir. Tekli bağda birer elektron, çift bağda ikişer elektron, üçlü bağdan üç elektron çifti atomlar arasında ortaklaşa kullanılmaktadır.
Bağ Derecesi
Bir molekülde bulunan belirli atomları birleştiren bağ sayısıdır. İki atom arasında tek bağ varsa bağ derecesi 1, 2 bağ varsa bağ derecesi 2, 3 bağ varsa bağ derecesi 3 olur.
Örnek:
C3H8 molekülünün elektron nokta yapısını gösterelim.
1-
C atomunun değerlik elektron sayısı 4, H atomunun elektron sayısı 1’dir. C atomu 4 bağ, H atomu tek bağ yapabilir. En fazla bağ yapabilen atom merkeze konulur.
C atomlarının değerlik elektronlarını etrafına yerleştirelim ve bu atomları yan yana getirelim.
2- Hidrojen atomları 1 tane değerlik elektronu içermektedir. Değerlik elektronu C atomuna bakacak şekilde H atomlarını yerleştirelim.
3 C atomu ve çevresine dizilmiş 8 H atomu. Hem C atomları, hem de H atomları değerlik elektronlarını 8’e tamamlamış oldular. Burada 3 C atomu elektronlarını hem H atomu ile hem de birbirleri ile ortaklaşmışlardır. Şöyle ki,
3 C atomunun toplam 3.4 = 12 değerlik elektronu bulunmaktadır.
8 H atomunun toplam 8 değerlik elektronu bulunmaktadır.
C atomları değerlik elektronlarından 8 tanesini H atomları ile paylaşmışlardır. Geriye 4 değerlik elektronları kalmıştır.
Kalan 4 değerlik elektronlarını C atomları birbirleri ile paylaşmışlardır.
Burada dikkat edilecek bir başka husus C – C ve C – H atomları arasında ortaklaşa kullanılan elektron çifti 1 tanedir. Bu durum tüm atomlar arasındaki bağın tekli bağ olduğunu gösterir.
C3H8 ’in Yapı Formülü
Bileşiğin yapı formülünü çıkarırken karşılıklı her elektron çifti için bir çizgi çizilir.
C3H8 molekülünün tüm atomları arasında tekli bağ vardır. Bu nedenle tüm atomlar arasındaki bağ derecesi 1’dir.
Bu sayfaya sığmadığından diğer örnekleri başka sayfalara aldık. C3H2 ile C2H6O bileşiklerinin lewis yapılarının çıkarılması aşağıdaki linkte yer almaktadır.
C3H4 ve C2H6O bileşiklerinin Lewis Yapısı
Elektron nokta Yapısı
Bileşiklerin Lewis Gösterimi
SANATSAL BİLGİ
22/11/2017