SİKLO ALKANLAR

12. sınıflar kimya dersi, organik bileşiklerde alkanlar konusu. Siklo alkanların gösterimi. Sikloalkanların yapı formülleri. Siklo alkanların adlandırılması. Konu anlatımı.

C_nH_2n formülüne sahip, molekül yapısı halka biçiminde olan hidrokarbonlara "sikloalkan" adı verilir.

Sikloalkanlar aynı sayıda C atomuna sahip olan alkenler ile izomerdirler.

Alkanların en küçük üyesi üç karbonlu "siklopropan" dır. Alkan bileşiklerinde her C atomuna iki H atomu bağlanmıştır.

Alkan bileşikleri adlandırılırken dallanma yoksa "siklo" önüne C atomu sayısına karşılık gelen alkan ismi getirilir.

Bir sikloalkanda C atomu sayısı kadar kenar vardır. Örneğin 3 C’Lu sikloalkan dediğimizde 3 kenarlı bir molekül geometrisi olduğunu anlarız. Bu alkan üçgen şeklindedir. 3 C varsa 6 tane H olmalıdır.

3 C içeren alkan bileşiğinin adı propan olduğundan bileşik siklopropan olarak isimlendirilir.

Eğer bir sikloalkanda C atomu sayısı 9 ise bu bileşikte 9 adet kenar vardır. Aynı zamanda bu bileşikteki H atomu sayısı 2.9 = 18 adettir.

9 C atomu bulunduran alkan bileşiği nonandır. Buna göre 9 C’lu sikloalkan bileşiği siklononan adıyla isimlendirilir.

Örneğin,

3C atomuna sahip alkan bileşiğinin adı "propan" dır. Şimdi 3 C lu bir siklo alkan oluşturalım.

Yukarıdaki bileşik "siklopropan" olarak adlandırılır.

Eğer bu bileşiğe bir grup bağlanırsa önce grubun adı, daha sonra sikloalkan kısmı okunur. Sikloalkanlarda birden fazla grup bağlanması halinde, önce halkaya bağlı bir grubun bağlandığı C atomu 1 ile numaralandırılır, diğer numaralar buna göre verilir. Eğer iki kök yan yana C atomlarında ise önce bu C atomları numaralandırılır.

Örnek:

Yukarıdaki bileşikte üçgeni oluşturan halkadaki C sayısı 3’dür. Buna göre halka siklopropan olarak adlandırılır.

Halkaya bir metil kökü bağlanmıştır. Bu durumda bileşik “metil siklopropan” olarak adlandırılır.

Örnek:

Yukarıdaki bileşikte siklopropan bileşiğine molekül formülü C₂H₅ olan bir zincir bağlanmıştır. 2 C lu zincirin ismi etildir. Bu durumda bileşik "etil siklopropan" dır.

Örnek:

Yukarıdaki bileşikte siklopropan bileşiğine iki adet metil kökü bağlanmıştır. Metil gruplarının bağlandığı köklere 1 ve 2 numaraları verilmiştir.

Bileşik, 1,2 – dimetil siklopropan olarak adlandırılır.

Örnek:

5 C lu alkanın ismi pentandır. 5 C lu hidrokarbon bileşiği C₅H₁₀ formülüne uygun halka geometrisi oluşturursa siklopentan olarak adlandırılır. Aşağıda siklopentan bileşiği görülmektedir.

Şimdi bu bileşiğe iki adet metil kökü bağlayalım.

Şekilde numaralandırmanın nasıl yapıldığına dikkat ediniz.

Bileşik; 1,3 dimetil siklopentan adıyla adlandırılır.

Şimdi başka bir sikloalkanın isimlendirmesini yapalım.

1 numaralı C atomuna bağlanan kökün formülü, C₃H₇  dir Bu bileşik bir alkil olan propildir. Yukarıdaki sikloalkan bileşiği "propil siklopentan" adıyla isimlendirilir.

1'den 10'a kadar olan sikloalkanların molekül yapısı ve isimleri aşağıda verilmiştir. Çokgenin her köşesinde CH₂ yer alır. 

Dallanmış Yapılı Alkanların Adlandırılması

SANATSAL BİLGİ

24/01/2018