ZAYIF ETKİLEŞİMLER
9. Sınıflar ve ygs kimya konusu. Zayıf kimyasal etkileşimler. Van der Waals kuvvetleri, dipol dipol etkileşimleri, iyon dipol etkileşimleri, london kuvvetleri ve Hidrojen bağları.
Kovalent bağlı atomlar polar kovalent bağlı ve apolar kovalent bağlı atomlar olmak üzere ikiye ayrılır. Aynı cins atomlarla oluşturulan kovalent bağlarda atomların elektronegatifliği eşit olduğundan oluşan bağlar apolar kovalent bağ olarak adlandırılır. Apolar kovalent bağlarda kutuplaşma olmaz.
Polar kovalent bağlar ise farklı cins ametal atomlarının bir araya gelerek aralarında bağ yapmasıyla oluşur. Bu bağlarda atomların elektronegatifliği eşit olmadığından kutuplaşma vardır.
Polar kovalent bağlı atomların kendi aralarında veya iyonlarla polar moleküller arasında oluşan çekme kuvvetleri zayıf etkileşimler olarak adlandırılır.
Zayıf etkileşimler Van der Waals Bağı, iyon – dipol etkileşimi ve hidrojen bağları olmak üzere üçe ayrılır.
Van Der Waals kuvvetleri, Dipol dipol ve London kuvvetleri olmak üzere ikiye ayrılır.
1- Van der Waals Kuvvetleri
A) Dipol – Dipol Etkileşimleri
Polar kovalent bağlı moleküllerin zıt kutupları arasındaki çekim kuvvetidir.
Polar kovalent bağlı iki molekül birbirlerine yaklaşırsa bu iki molekülün zıt kutupları arasında bir çekme kuvveti oluşur. Bu kuvvet dipol – dipol etkileşimi olarak adlandırılır.
Polar kovalent bağlı moleküllerin polarlığı ne kadar fazla ise dipol – dipol etkileşimi o kadar büyük olur. Dipol – dipol çekim kuvveti moleküller arasındaki mesafe azaldıkça artar, arttıkça azalır.
İki atomlu bir polar molekülde atomların elektronegatiflikleri arasındaki fark ne kadar büyükse bu moleküller arasındaki dipol – dipol etkileşimi o kadar büyük olur.
Dipol – dipol etkileşimi, London kuvvetlerine göre daha büyüktür.
B) London Kuvvetleri
Apolar moleküller arasındaki çekim kuvvetlerine London kuvvetleri adı verilir. London kuvvetleri 1928 yılında Fritz London tarafından açıklanmıştır.
Bu açıklamaya göre atom ve moleküllerdeki elektronlar sürekli olarak hareket halindedir. Bu hareketler sonucu elektronlar anlık da olsa bazı atom ve moleküllerin çevresine yığılarak bu atom ve moleküllerin (-) yüklenmesine ayrıldıkları atom veya moleküllerin ise (+) yüklenmesine sebep olurlar. Bunun sonucunda sonucunda atom ve moleküllerde anlık olarak (+) ve (–) kutuplar oluşur. Bu kutupların sürekli oluşması bu atom ve moleküllerde sürekli bir çekim kuvvetinin ortaya çıkmasına neden olur.
İşte bu çekim kuvveti London kuvveti olarak adlandırılmıştır. London kuvveti ismi "Fritz London" anısına verilmiştir.
London kuvvetleri atom ve moleküllerdeki elektron sayısı arttıkça artar.
Molekülün kütlesi ve büyüklüğü arttıkça London kuvvetleri artar.
Çok atomlu yapılarda dallanma arttıkça London kuvvetleri azalır. Düz zincir şeklindeki moleküllerde London kuvvetleri, ağaç yapısını andıran moleküllerdeki London kuvvetlerine göre daha büyüktür.
London kuvvetleri soygaz atomlarını ve apolar molekülleri bir arada tutan kuvvettir. Bu kuvvet en zayıf moleküllerarası etkileşim olarak bilinir.
London kuvvetleri bütün etkileşim türlerinde bulunurlar.
2- İyon Dipol Etkileşimi
İyon ile polar moleküller arasındaki çekim kuvvetlerine iyon – dipol etkileşimi denir.
Polar bir çözücüde iyonik bağlı bir katı çözülürse, bu katı çözücüde iyonlarına ayrışacağından bu iyonlar çözücünün polar molekülleri tarafından çekilir. Katı maddenin çözeltide oluşan katyonları polar moleküllerin negatif kutbu tarafından çekilirken, anyonları çözeltinin pozitif kutbu tarafından çekilir. Bu çekim kuvveti tek taraflı değildir. Yani çözücünün polar molekülleri çözünen maddenin anyon ve katyonlarını çekerken, çözünen maddenin anyon ve katyonları da çözücünün polar moleküllerini çeker. Sonuçta aralarında bir etkileşim meydana gelmiş olur.
Bu tür bir etkileşime örnek olarak tuzlu su çözeltisi örnek verilebilir. Tuz (NaCl) suda çözünür ve anyon ve katyonlarına ayrılır. Su H ve O atomlarının oluşturduğu polar bir moleküldür. NaCl iyonları ile su molekülleri arasında iyon – dipol etkileşimi meydana gelir.
İyon – dipol etkileşimi tüm iyonik bağlı maddelerin polar çözücülerde çözünmesiyle oluşan çözeltilerde bulunur.
3- Hidrojen Bağları
N, O ve F atomlarının H atomu ile oluşturdukları bileşiklerdeki bağa Hidrojen bağı adı verilir.
Bu bağın oluşmasında elektronegatifliği çok yüksek olan atomların H ile elektron ortaklaşması yapmaları rol oynar. Elektron ortaklaşması yapan H atomu kısmi pozitif yükle yüklenir. Çünkü H atomunun bir elektronu vardır ve onu başka bir atomla ortaklaşa kullanmaktadır. Öte yandan N, O ve F atomlarının elektronegatifliği çok yüksek olduğundan bu atomlardaki bağ yapmamış elektronlar H atomuna bir çekim kuvveti uygular. Oluşan bu çekim kuvvetine Hidrojen bağı denir.
Hidrojen bağı dipol – dipol etkileşiminin özel bir halidir.
Hidrojen bağı diğer moleküllerarası bağlardan daha güçlüdür. Bu nedenle Hidrojen bağı bulunan maddelerin kaynama noktaları diğerlerine göre daha yüksektir.
Güçlü Etkileşimler
Bileşiklerin Lewis Gösterimi
SANATSAL BİLGİ
27/07/2017