Özel Ders

6. SINIF DÜNYA GÜNEŞ AY

6. sınıflar fen bilgisi dersi. Dünyanın şekli ve yapısı. Atmosferin görevleri. Dünyanın uydusu ay. Ayın evreleri. Konu anlatımı.

Üzerinde yaşadığımız gezegene Dünya adı verilir. Dünya Güneş Sistemine bağlı bir gezegendir. Güneş sistemine bağlı gezegenler güneşin etrafında sürekli dairesel bir yörüngede dolaşırlar.

Güneş sistemindeki gezegenler hem kendi eksenleri üzerinde hem de güneş çevresinde dolanırlar. Güneş Samanyolu Galaksisinde yer alan bir yıldızdır. Güneş te kendisine bağlı gezegenlerle beraber Samanyolu Galaksisinin içinde hareket eder.

Dünyanın Şekli

Dünyanın şekli küreye benzer. Dünya şekil olarak küreye benzemekle beraber tam olarak küre şeklinde değildir. Kutuplarda hafif basık, ekvatorda hafif şişkindir. Dünyanın bu kendisine özgü özel şekline geoid adı verilmiştir.

Dünyanın Yapısı

Dünya katmanlı bir yapıya sahiptir, 3 ana katmandan meydana gelir.

1- Çekirdek

Dünyanın merkezinde yer alan kısımdır. En iç kısımda bulunur. İki bölümden oluşur. Dış kısmı sıvı halde, iç kısmı basınçtan dolayı katı haldedir. Sıcaklık bu kısımda 5000 °C nin üzerindedir. Yapısında en fazla demir ve nikel elementleri bulunur. Çekirdeğe "ağır küre" adı da verilir.

2 – Manto

Çekirdek ile yerkabuğu arasında yer alır. Manto "ateş küre" olarak da adlandırılır. Manto kısmında sıcaklık 2000 – 5000 °C arasında değişir. Hamurumsu bir yapıdadır. Yanardağlardan püsküren lavlar ve akan sıcak maddeler mantodan gelmektedir.

Manto kısmında ağırlıklı olarak demir, magnezyum ve silisyum maddeleri erimiş halde bulunur.

3- Yerkabuğu

Dünyanın en dış katmanıdır. Üzerinde gezdiğimiz kısımdır. Bu kısma "taş küre" adı da verilir. Soğuk ve katı haldedir.

Yerkabuğu dünyanın en ince katmanıdır. Yapısında ağırlıklı olarak silisyum, alüminyum ve magnezyum maddeleri bulunur.

Yerkabuğunun bir kısmı sularla kaplıdır. Sularla kaplı olan bölümüne "su küre" adı verilir.

Yerkabuğu okyanus tabanlarında ince, dağlık bölgelerde kalın yapıdadır.

Atmosfer

Dünyayı çepeçevre saran hava tabakasıdır. Ağırlıklı olarak oksijen ve Azot gazlarından oluşmuştur. Oksijen atmosferdeki gaz miktarının %21 ini oluşturur. Azot ise %78 ini meydana getirir. Atmosferde bu gazlardan başka su buharı, karbondioksit gibi gazlar da bulunur. Canlılar atmosferin içinde yaşamaktadır. Atmosferde bulunan oksijen olmazsa canlılar yaşayamaz.

Atmosfer tabakası bir bütün olarak dünyanın fazla ısınmasını ve soğumasını engeller. Güneşten gelen ışınların bir bölümünü uzaya yansıtarak yeryüzünün dengeli ısınmasını sağlar. Yine yeryüzündeki sıcaklığın hemen uzaya kaçmasını engelleyerek yeryüzünde tutar. Bu sayede dünyada canlı yaşamı olur.

Atmosferde uzaya doğru çeşitli tabakalardan meydana gelmiştir.

En alt tabakasında oksijen ve su buharı bulunur. Oksijen gazı canlılar için yaşamsal ortamı sağlarken, su buharı yağmur, kar, dolu gibi atmosfer olaylarının gerçekleşmesini ve su döngüsünü sağlar. Su döngüsü de canlıların yaşamının devamı için gereklidir.

Atmosferin 2. Tabakasında bulunan ozon gazları güneşten gelen zararlı ışınları emerek dünyaya ulaşmasını engeller.

Atmosferin bir diğer adı "hava küre" dir.

Ay dünyanın uydusudur. Bir gezegene bağlı olan ve sürekli o gezegenin etrafında dolaşan gökcisimlerine uydu adı verilir. Ay da sürekli dünyanın çevresinde dolanır. Ay’ın büyüklüğü Dünyanın büyüklüğünün dörtte biri kadardır. Ay kendisi ışık saçmaz. Güneşten aldığı ışığı yansıtır. Ayın şekli de küreye benzer. Ayda atmosfer olmadığından Ay yüzeyi gündüzleri çok ısınıp geceleri çok soğur. Ay yüzeyinde sıcaklık gündüzleri 100 °C ye çıkmakta geceleri – 100 °C ye kadar düşmektedir.

Ay’da su, atmosfer ve canlı yaşamı yoktur.

Ay’ın Hareketleri

Ay Dünyanın çevresinde bir tam dönüşünü 29,5 günde tamamlar. Ay, Dünyanın çevresinde dolandığı gibi kendi ekseni etrafında da dönmektedir. Ay kendi çevresinde dönüşünü de 29,5 günde tamamlar. Bu nedenle Ay’ın Dünyaya hep aynı yüzü dönük olur.

Ay hem kendi çevresinde hem de dünyanın çevresinde dönmektedir. Dünya da hem kendi ekseni etrafında hem de Güneş’in etrafında dönmektedir. Dolayısıyla ayda dünya ile beraber Güneş’in etrafında dolanmaktadır.

Bu döngü süresince ayın çeşitli görünüş evrelerine çeşitli isimler verilmiştir.

Yeni Ay Evresi

Ay’ın tümüyle karanlık olan yüzünün dünyaya dönük olduğu evredir. Bu evre aynı zamanda yeni bir ay evresinin hazırlığıdır. Yeni ay evresinde Ay, Dünyanın hiçbir yerinde görülmez. Ay, yeni ay evresinden çıkınca yeni bir ay periyodu başlamış olur.

İlk Dördün

Yeni aydan sonra Ay’ın Güneşe dönük yüzü Dünya’dan görülmeye başlanır. 7,5 gün sonra Ay’ın yarısı Dünya’dan görülmektedir. Bu evreye ilk dördün evresi denir.

Dolunay

Ay’ın yeni ay evresinden 14 gün sonra görülen bu şekline dolunay denir. Ay’ın Güneşe dönük yüzeyinin tamamı Dünya’dan görülmektedir. Ay parlak ve dairesel biçimdedir.

Son Dördün

Dolunay evresinden sonra Ay’ın parlak yüzeyi azalmaya başlar. Yeni ay dan 22,5 gün sonra tekrar ilk dördün evresindeki gibi yarısı görülür. Ay’ın bu görünümüne son dördün denir.

AyEvreleri