6. SINIF HÜCRE YAPISI

6. Sınıflar fen bilgisi dersi. Canlıların ortak özellikleri. Hücrelerin yapısı ve görevleri. Hücrelerde yer alan organeller. Konu anlatımı.

Hücre Nedir?

Canlıları meydana getiren en küçük yapı birimine hücre denir. Hücreler ait oldukları canlının tüm özelliklerini taşırlar. Bir hücre uygun ortamlarda tek başına hayatsal faaliyetlerini devam ettirme yeteneğine sahiptir.

Çok hücreli canlılar olduğu gibi tek hücreli canlılar da vardır. Bakteriler ve mavi – yeşil algler bir hücreli canlılardır. Gözümüzle görebildiğimiz tüm canlılar çok hücrelidir.

Büyük yapılı canlılarda hücreler bir araya gelerek dokuları, dokular bir araya gelerek organları, organlar bir araya gelerek sistemleri oluştururlar. Sistemlerin biraraya gelmesiyle kompleks yapılı canlı meydana gelir.

Canlıların Ortak Özellikleri 

Tüm canlıların bazı özellikleri ortaktır.

1- Hareket

Tüm canlılarda hareket yeteneği vardır.

2- Beslenme

Tüm canlılar yaşamlarını devam ettirebilmek için beslenmek zorundadır.

3- Solunum

Tüm canlılar enerji ihtiyaçlarını oksijenli veya oksijensiz solunum ile karşılar.

4- Büyüme ve Gelişme

Canlılar ilk oluştuklarında yavru canlıdırlar. Zamanla beslendikçe büyür ve gelişirler.

5 – Üreme

Tüm canlılar nesillerini devam ettirebilmek için ürerler.

6- Hücresel Yapı

Tüm canlılar hücre adı verilen yapı birimlerinden meydana gelmişlerdir.

Her canlının beslenme ve solunum biçimi aynı değildir. Yine her canlının vücut büyüklüğü ve şekli aynı değildir. Aynı özellikleri gösteren canlı gruplarına tür adı verilir. Örneğin doğadaki tüm aslanlar bir türü oluşturur.

Bitkiler de bir canlıdır. Bitkiler de beslenme, solunum, büyüme ve gelişme, üreme özelliklerine sahiptirler. Bitkilerin hareketi yer değiştirme şeklinde olmayıp bulundukları yerde yönelme veya uzanarak sarılma şeklindedir. Örneğin sarmaşık bitkisi sarılacak bir ağaç veya tel yakınındaysa bu nesneye doğru uzanarak sarıldığı görülür. Günebakan (Ay çiçeği) bitki her zaman güneşe yönelir.

Şimdi canlıların yapıtaşını meydana getiren hücreleri inceleyelim.

Hücrenin Yapısı

1- Hücre Zarı

Hücrenin en dış kısmını saran zar şeklinde bir maddedir. Hücre içinde yer alan stoplazma ve organelleri korur. Hücreye şeklini verir, hücreyi dış etkilerden korur. Hücre zarı seçici geçirgendir. Faydalı olacak maddeleri hücre içine alırken, zararlı olanları hücre içine almaz. Hücre içindeki atık maddelerin hücre dışına atılmasına izin verir.

Hücre zarı hücre içindeki sıvı dengesini ayarlar, aynı zamanda hücrelerin birbirini tanımasını sağlar.

2- Çekirdek

Hücredeki tüm hayatsal faaliyetleri çekirdek yönetir. Çekirdek hücrenin yönetim ve denetim merkezidir. Hücrenin büyümesi, gelişmesi, bölünmesi çekirdek yönetiminde yapılır. Çekirdek de bir zarla çevrilidir. Çekirdek zarı üzerinde gözenekler bulunur.

3- Stoplazma

Stoplazma çekirdek ile hücre zarı arasını dolduran yarı akışkan saydam bir sıvıdır. Stoplazma içinde hücredeki yaşamsal faaliyetleri yürüten organeller bulunur. Bu organellerde solunum, sindirim, boşaltım gibi hayatsal olaylar gerçekleşir.

4 – Hücre Duvarı

Hücre duvarı bitki hücrelerinde bulunur. Hücre zarını çevreleyerek hücreyi dış etkilerden korur. Cansız ve sert bir yapıdadır.

Stoplazmada Yer Alan Organeller

Hücre yapısını anlatırken stoplazma içinde hayatsal faaliyetleri yürüten organeller bulunduğunu belirttik. Şimdi bu organelleri inceleyelim.

Ribozom

Bu organeller protein sentezi yaparlar. Hücrelerde sitoplazma içinde serbest halde bulunurlar. Tüm canlı hücrelerde bulunurlar. Ribozomlar zarsız organellerdir.

Mitokondri

Mitokondri, solunumun gerçekleştiği organeldir. Çift zarla çevrilidir. Enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerde daha fazla sayıda mitokondri bulunur.

Endoplazmik Retikulum

Çekirdek ve hücre zarı arasında uzanan kanalcıklar sistemidir. Madde iletiminde görev alırlar.

Golgi Aygıtı

Bu organelin görevi salgı maddesi üretmek ve bu maddeleri paketlemektir. Paketlenmiş salgı maddelerini sitoplazmaya bırakır. Vücudun salgı yapan hücrelerinde fazla sayıda bulunur.

Lizozom

Lizozom hücre içi sindirimde görevlidir. Lizozomlar her çeşit maddeyi parçalayacak enzimler bulundururlar.

Koful

Bu organelin temel görevi depo yapmaktır. Kofullar besinleri veya atık maddeleri depolar. Hayvan hücrelerinde çok sayıda bulunur ve küçüktür. Bitki hücrelerinde az sayıda bulunur ve büyüktür.

Kofullar tek katlı zarla çevrili içi sıvı dolu keseler şeklinde bir organeldir. Lizozom ile birleşen kofula sindirim kofulu denir. Boşaltım kofulları ise boşaltım artıklarını biriktirir.

Sentrozom

Bu organel hücre bölünmesinde görev alır. Hücre bölüneceği zaman kendisini eşleyerek sayısını 2 ye çıkarır ve herbir kromozom zıt kutuplara gider. Hücre bölünmesi sırasında kromozomlar, sentrozomlar tarafından oluşturulan iğ iplikliklerine tutunarak zıt kutuplara çekilir.

Sentrozom, sentriol adı verilen birbirine dik iki adet tüpçükten meydana gelmiştir. Bu organellerde zar bulunmaz.

Bitki ve Hayvan Hücresi Arasındaki Farklar ve Hücre Tarihi

SANATSAL BİLGİ

14/7/2017