6. SINIF KANIN YAPISI
6. sınıflar fen bilgisi dersi. Dolaşım sistemi konusu. Kanın yapısı ve görevleri. Kan sıvısı ve kan hücreleri. Akyuvarlar ve alyuvarlar. Lenf sistemi. Konu anlatımı.
Vücudumuzdaki damarların içerisinde dolaşan ve hücrelere madde taşıyan sıvıya kan adı verilir. İnsan ağırlığının yaklaşık olarak %7 – 8 ini kan oluşturur. Kan, kan sıvısı ve kan hücrelerinden meydana gelir. Kan sıvısına plazma adı verilir. Kan hücreleri alyuvarlar, akyuvarlar ve kan pulcuklarıdır. Kanın %55 ini plazma, % 45 ini kan hücreleri oluşturur. Sağlıklı bir insanda 5 – 6 litre kan bulunur.
Kanın Görevleri
Kan sindirim sisteminden sindirilmiş besinleri alır ve vücudun tüm hücrelerine taşıyarak bu hücrelerin beslenmesini sağlar. Hücrelerin çeşitli faaliyetleri sonucu açığa çıkan atık maddeleri alarak boşaltım sistemine götürür.
Kan aynı zamanda akciğerlerden oksijeni alarak tüm vücuda dağıtır. Vücut hücreleri bu oksijeni kullanarak enerji üretirler. Bu enerji üretimi sonucu karbondioksit oluşur. Kan hücrelerin ürettiği karbondioksiti alarak akciğerlere götürür ve dışarı atılmak üzere alveollere bırakır.
Kanda bulunan akyuvarlar vücuda giren mikroplarla savaşır ve vücudu korur. Kan; vücudun ısısını ve pH sını düzenler, osmotik basıncı ayarlar.
Salgı bezleri tarafından üretilen hormonlar da yine kan ile hedef organa ulaştırılır.
Kanın Yapısı
Kan, kan plazması ve kan hücrelerinden meydana gelmektedir. Şimdi bunları tek tek inceleyelim.
Kan Plazması
Kanın sıvı kısmına plazma adı verilir. Kan plazmasının %91 ini su oluşturur. Geri kalan kısmı ise kan proteinleri, antikorlar, besin, vitamin, tuz, mineral, hormonlardan meydana gelir.
Kan Hücreleri
Alyuvarlar (Eritrositler)
Kana kırmızı rengini veren ve kanda en fazla bulunan hücrelerdir. Alyuvarlara kırmızı rengini yapısında bulunana hemoglobin isimli madde verir.
Alyuvarların görevi solunum gazlarını taşımaktır. Alyuvarlar oksijen (O2) ve karbondioksit (CO2) gazlarını tutar. Doku hücrelerinde oksijeni, akciğerlerde karbondioksiti bırakır. O2 hücreler tarafından kullanılırken, CO2 akciğerler tarafından dışarı atılır.
Alyuvarlar kırmızı kemik iliğinde üretilirler, Başlangıçta çekirdeğe sahiptirler. Olgunlaşınca çekirdekleri kaybolur.
Alyuvarların ömürleri kısadır (yaklaşık 120 gün). Ömürlerini tamamlayan alyuvarlar, karaciğer ve dalakta yok edilirler.
Akyuvarlar (Lökositler)
Akyuvarların görevi vücudu mikroplara karşı korumaktır.
Kandaki hücrelerin en büyüğü akyuvarlardır. Çekirdekli ve beyaz renklidirler. Aktif hareket edebilirler. Akyuvarlar aynı zamanda kanda en az bulunan hücrelerdir. 1 mL kanda yaklaşık 8 – 10 bin akyuvar bulunur. Hastalık durumunda bu sayı artar.
Akyuvarlar sarı kemik iliği ile lenf düğümlerinde üretilirler.
Akyuvarların ömürleri kısadır. 3- 4 gün veya 3 – 4 saat gibi bir süre ile kan dolaşımında kalırlar.
Kan Pulcukları (Trombositler)
Kan pulcukları kandaki en küçük hücrelerdir, çekirdeksiz ve renksizdirler. Görevleri kanın pıhtılaşmasını sağlamaktır.
Kan pulcukları kırmızı kemik iliğinde üretilirler, ortalama ömürleri 8 gündür. Ömrünü tamamlayan hücreler karaciğer ve dalakta parçalanır.
Kan pulcukları yaralanma durumunda bir madde salgılayarak damardaki kan akışını yavaşlatır veya durdurur. Daha sonra kanın pıhtılaşmasını sağlar. Daha sonra damarın yaralanan kısmı tıkanır ve kan akışı önlenir. Bu olay yaralanan kısmın havayla teması sonucu pıhtılaşmayı başlatan bir enzimin aktif hale gelmesiyle başlar.
Lenf Sistemi
Lenf sisteminin görevleri; doku sıvısından kılcal damarlara geçemeyen akyuvarları, proteinleri tekrar kan dolaşımına kazandırmak, bağırsaklarda emilen vitaminleri kan dolaşımına vermek, doku ve hücrelerdeki atık maddeleri uzaklaştırmak ve vücudun savunmasına yardımcı olmaktır.
Lenf sistemi; lenf damarları, lenf sıvısı ve lenf düğümlerinden meydana gelir.
Lenf sıvısı alyuvar hücreleri bulundurmaz, renksiz bir sıvıdır.
Lenf damarları kılcal ve toplardamarlardan meydana gelir. Lenf sıvısı toplardamarlarla vücuttan kalbe doğru gider. Lenf toplardamarlarında da tek yönlü kapakçıklar bulunur.
Lenf kılcalları ise doku sıvısından topladıkları lenf sıvısını daha büyük toplardamarlara iletirler.
Lenf toplardamarları, sağ ve sol omuz damarlarının birleştiği yerde kan dolaşımına bağlanarak lenf sıvısının kan dolaşımına katılmasını sağlar.
Lenf damarlarının birleştiği yerde lenf düğümleri bulunur. Bu düğümler akyuvar üreterek mikropların dolaşım sistemine girmesini engeller.
Koltukaltı bölgesinde, kasık, boyun ve leğen kemiği bölgelerinde bulunan lenf düğümleri en önemli lenf bezleridir.
Lenf sisteminin sağlığı için dengeli beslenmeliyiz. Vücut için gerekli her türlü vitamin ve minaral maddeleri almalıyız. Aynı zamanda çok soğuk ortamlarda ve kirli, mikroplu yerlerden uzak durmalıyız.
6. Sınıf İskelet Sistemi
Kan Grupları ve Kan Bağışı
SANATSAL bilgi
15/08/2017