6 SINIFLAR YOĞUNLUK | SANATSAL EĞİTİM

Özel Ders

6. SINIFLAR YOĞUNLUK

6. Sınıflar fen bilgisi dersi. Maddenin tanecikli yapısı konusu. Cisimlerin yoğunluklarının hesaplanması. Özkütle – hacim – kütle ilişkisi. Konu anlatımı.

Yoğunluk

Bir maddenin birim hacminin kütlesine yoğunluk (özkütle) denir.

Yoğunluk kütlenin hacme oranıdır. Yoğunluğu d ile, kütleyi m ile, hacmi V ile gösterirsek;

d =	m	olur.
	V

özkütle (yoğunluk) nin birimi uluslararası birim sisteminde kg/m³ tür. Özkütleyi bu birim ile ifade etmek için kütle kg olarak hacim ise metreküp olarak alınmalıdır.

Örnek:

2 m³ hacminde bir cisim 10 kg ağırlığında olduğuna göre bu cismin özkütlesi kaç kg/m³ tür.

Çözüm:

d =	m
	V

d =	10
	2

d = 5 kg/m³ tür.

Metreküp çok büyük bir hacim birimidir. 1 m³, 1 milyon cm³ e karşılık gelir. Bu nedenle günlük yaşamda özkütle birimi genellikle g/cm³ cinsinden verilir.

Örnek:

20 cm³ hacme sahip bir maddenin ağırlığı 40 gram dır. Bu cismin özkütlesi kaç g/cm³ tür.

Çözüm:

Bu kez birimler gram ve cm³ olarak verilmiştir. Bu değerleri denklemimize yazarsak sonuç g/cm³ cinsinden çıkacaktır.

d =	m
	V

d =	40
	20

d= 2 g/cm³ tür.

Örnek:

Ozkutle_I6O1

Şekildeki dikdörtgenler prizması biçimindeki cismin ağırlığı 160 g olduğuna göre bu cismin özkütlesi kaç g/cm³ tür?

Çözüm:

Dikdörtgenler prizmasının hacmi V olsun.

V = 10 x 5 x 8

V = 400 cm³

d =	m
	V

d =	160
	400

d = 0,4 g/cm³ tür.

Hacim – Kütle – Özkütle Bağıntıları

Yoğunluğu veren ifade d = m/V idi. Bu denklemde; d özkütleyi, m kütleyi, V ise hacmi göstermektedir. Bu bağıntıdan yararlanarak özkütle, kütle ve hacim büyüklüklerinden herhangi biri diğer ikisi biliniyorken bulunabilir.

Özkütleyi veren ifade, d =	m
	V

Kütleyi veren ifade, m = V.d

Hacmi veren ifade, V =	m
	d

Şeklindedir.

Örnek:

Ozkutle_I6O2

Yukarıdaki dikdörtgenler prizması biçimindeki cismin boyutları 8 cm, 5 cm ve 6 cm dir. Bu cismin özkütlesi 0,6 g/cm³ olduğuna göre, bu cismin kütlesi kaç gramdır?

Çözüm:

Prizmanın hacmini bulalım.

V = 8 x 5 x 6

V = 240 cm³

Cismin kütlesi m = V.d bağıntısı ile bulunur.

m = 240 x 0,6

m = 144 gram

Örnek:

Kütlesi 300 gram, özkütlesi 2 g /cm³ olan bir cismin hacmi kaç cm³ tür?

Çözüm:

V =	m	şeklindedir.
	d

V =	300
	2

V = 150 cm³ olarak bulunur.

Kaplara Atılan Cisimlerin Taşırdığı Sıvı Miktarı

İçinde sıvı bulunan bir kaba atılan cisimler hacimleri kadar sıvının yerini değiştirirler. Bu yöntemle cismin hacmi bulunabilir. Cismin ağırlığı da biliniyorsa yoğunluğu bulunabilir.

Örnek:

Dereceli bir kapta 60 cm³ yüksekliğinde su bulunmaktadır. Suyun içerisine hacmi bilinmeyen bir cisim atılınca kaptaki sıvı yüksekliği 90 cm³ olarak ölçülmektedir. Cismin ağırlığı 15 gram olduğuna göre özkütlesi kaç g/cm³ tür.

Çözüm:

Cismin hacmi yerinin değiştirdiği sıvının hacmine eşittir.

Cismin hacmine V diyelim.

V = 90 – 60

V = 30 cm³

Cismin ağırlığı 15 gram ise özkütlesi;