MERCAN RESİFLERİ
Mercanlar ve mercan resifleri. Mercan resiflerinin oluşumu ve yapısı. Mercan resiflerinin biyosfer için önemi. Dünyadaki büyük mercan resifleri. Mercan resiflerinin korunması.
Mercan Resifi
Mercanlar polip yapısında canlılardır. Her mercan bir polip kabul edilir. Polipler yumuşak gövdeli küçük canlılardır. Destek için kalsiyum karbonattan (kireçtaşı) yapılmış kireçtaşı iskeleti salgılarlar. Kireçtaşı, canlıda bir dış iskelet görevi görür.
Polipler "Zooxanthellae" adı verilen alglerle mutualist bir yaşam sürerler. Algler mercanlara besin sağlarken, mercanlar alglere koruma ve yaşam alanı sağlarlar. Mercanlar aslında beyaz renklidir, ancak üzerlerini kapatan algler nedeniyle rengarenk görünürler. Eğer algler uzaklaşacak olursa mercanların beyaz kireçtaşı iskeleti ortaya çıkar. Bu olaya mercan ağarması adı verilir. Ağaran mercanlar uzun süre yaşayamaz (besin yetersizliğinden dolayı)
Mercanlar, yapıları itibarı ile bitkiye benzerler ancak omurgasız hayvanlar sınıfına girerler. Deniz anemonları ve Denizanaları ile aynı grupta yer alırlar.
Mercanların bazı türleri kalsiyum karbonattan meydana gelen bir dış iskelete sahiptirler. Mercanlar bir araya gelerek koloniler halinde yaşarlar. Her mercan atalarının dış iskeletinin içinde gelişir, yaşamını sürdürür ve bu iskelete kendi dış iskeletini ekler. Bu mercanın yavrusu da atasından devraldığı iskeletin içinde gelişir ve bu iskelete kendi iskeletini ekler. Zamanla büyüyen bu iskeletler birbirine eklenerek büyür ve metrelerce uzunluk ve genişliğe ulaşır. Kalsiyum karbonattan oluşan bu yapıya deniz algleri, fitoplanktonlar ve zooplanktonlar yerleşir. Zamanla, zengin bir organik besin kaynağına ulaşan bu yapıya üreme, beslenme ve barınma amaçlı binlerce deniz canlısı yerleşir. Bugün oluşumu binlerce yıl öncesine dayanan dev mercan resiflerinde yaşayan canlı türlerinin sayısı tam olarak saptanamamaktadır. Bununla birlikte canlı türü sayısının 2 milyonun üzerinde olduğu bilinmektedir. Karasal biyomlarda yağmur ormanları ne ise sucul biyomlarda mercan resifleri odur.
Büyük mercan resifleri tropikal ve subtropikal bölgelerdeki okyanuslarda bulunur. En büyük mercan resifi Avustralya’daki "Büyük Bariyer Resifi" dir. Bu resifin uzunluğu 2400 km’dir ve 1 milyondan fazla canlı türünü barındırmaktadır.
Mercan resifleri okyanus tabanının %1’inden daha az yer kaplar. Tüm resiflerin alanı 285.000 km2 kadardır.
Kapladıkları alan az olsa da tüm deniz türlerinin %25’ine ev sahipliği yaparlar. Mercan resifleri binlerce balık, kaplumbağa ve diğer deniz canlıları için besin, üreme ve barınma alanıdır.
Mercan resifleri dünyadaki en üretken ve en fazla tür çeşitliliğine sahip ekosistemlerdir.
Mercan resifleri 4 kısma ayrılırlar; saçak resifleri, bariyer resifleri, yama resifleri ve atoller.
Saçak Resifleri: En çok görülen resiflerdir. Kıyılara yakın bölgelerde oluşurlar.
Bariyer Resifleri: Daha geniş ve derindirler. Lagünlere sahiptirler. Kıyılardan uzakta oluşmuşlardır.
Yama Resifleri: Ada platformundaki resifler arasında büyürler.
Atoller: Mercan adası veya lagün adası olarak adlandırılırlar. Resifler dairesel veya at nalı şeklindedir ve bir su gölünü çevrelerler.
Bazı mercan türleri 4000 yıldan fazla bir zaman yaşayabilir. Mercanların iskeletlerinde halkalar bulunur. Bu halkalardan yola çıkılarak mercanın yaşı tespit edilebilir. Ayrıca mercanın geçirdiği dönemlerin çevresel özellikleri de iskeletlerindeki yapılardan saptanabilir. Bilimadamları büyük mercan kayalıklarından örnekler alarak inceleyerek mercanların yaşını ve geçirdikleri dönemin çevre şartlarını öğrenebilirler.
Mercan resifleri insanlara yiyecek, turizm ve balıkçılık alanlarında yılda 30 milyar USD katkı sağlamaktadır. Ayrıca resifler kıyıları kasırgalardan, siklonlardan ve tsunamilerden korumaya yardımcı olur. Mercanlar dünyadaki 81 ülkede kıyıları koruyarak bu kıyılarda yaşayan 200 milyon insanı barındırırlar.
Ne var ki insanlar bu muazzam yapıları korumak yerine zarar vermektedirler. Küresel ısınma, su kirliliği, gübreler, petrol, tarımsal ilaçlar, atık sular mercan resiflerine zarar vermektedirler. Öte yandan siyanür balıkçılığı, patlayıcılarla yapılan balık avı, trollerle yapılan avcılık mercanlar için büyük tehlikedir. Bu yöntemlerle yapılan avcılık 1000 yılda oluşan bir mercan resifini birkaç yılda yok edebilmektedir.
Küresel ısınma ve denizlerdeki asitlilik düzeyinin artması mercanları strese sokmaktadır. Strese giren mercanlar kendilerine besin sağlayan algleri uzaklaştırmaktadır. Algler uzaklaşınca mercanlar besinsiz kalmakta ve beyazlamaktadırlar. Bu duruma mercan ağarması denilmektedir. Bu durumun devam etmesi halinde mercanlar yok olmaya başlamaktadırlar.
SANATSAL BİLGİ
20/01/2019