Özel Ders

FIRAT VE DİCLE NEHİRLERİ

Fırat ve dicle nehirlerinin doğdukları yerler, havzaları, uzunlukları, geçtikleri şehirler ve ülkeler. Fırat ve dicle nehirleri üzerindeki barajlar.

Fırat Nehri

Fırat Nehri Erzurum şehrindeki Dumlu Dağı’ndan doğar, ana kaynaklarını Doğu Anadolu Bölgesinden alarak Suriye ve Irak topraklarına geçer. Basra körfezine dökülmeden önce Dicle Nehri ile birleşir ve Şattü’l Arap adını alır.

Fırat Nehrinin başlangıç kolları Murat Nehri ve Karasu Nehridir. Karasu Nehri Erzurum Dumludağ’da doğar, Murat Nehri ise Ağrı Diyadin’de doğar bu iki kol birleşerek Fırat Nehrini oluşturur. Fırat Nehrine havza boyunca birçok ırmak daha katılır.

Fırat Nehri Murat ve Karasu kollarının birleşim noktasından, Dicle Nehri ile birleşinceye kadar 2330 km yol kateder. Büyük ölçüde Doğu Anadolu Bölgesindeki karlarla beslenir. Keban Barajı’nın altında Tohma Çayı ve Göksu nehirleri Fırat nehrine katılır.

Türkiye’nin doğusunda yer alan bu nehrin toplam uzunluğu 2800 km, Türkiye sınırları içerisinde kalan bölümü ise Karasu Nehrinin kaynağından Suriye sınırına kadar 971 km, Murat Nehri kaynağından Suriye sınırına kadar 1263 km’dir. Havza alanı 720.000 km^2, Türkiye sınırları içerisinde kalan havza alanı, 101.000 km^2’dir. Fırat Nehri’nin Suriye’deki uzunluğu 680 km, Irak’taki uzunluğu ise 837 km’dir.

Bu nehrin Türkiye’de geçtiği şehirler Erzurum, Ağrı, Erzincan, Tunceli, Elazığ, Malatya, Diyarbakır, Adıyaman, Gaziantep ve Şanlıurfa’dır. Fırat nehri Şanlıurfa, Antep ve Adıyaman illerini birbirinden ayırır. Fırat Nehri Şanlıurfa’dan Suriye topraklarına girer. Suriye’den Irak’a geçer ve Irak’ta Dicle ile birleşerek Basra Körfezine dökülür.

Nehrin rejimi diğer akarsulara göre daha düzenlidir. Temmuz ocak arası suyu biraz çekilse de yine de bol su akışı olur. Bahar aylarında debisi yavaş yükselir.

Fırat Nehri’nin adı batı dillerinde Euphrates olarak geçer. Euphrates Yunanca bir sözcüktür.

Nehrin geçtiği bölgelerin bir kısmına Mezopotamya adı verilmektedir. Mezopotamya günümüzde Irak, kuzeydoğu Suriye ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde Fırat ile Dicle nehirleri arasında kalan bölgeye verilen isimdir. Mezopotamya ilk çağlardan beri çok sayıda uygarlığa beşiklik etmiş bir bölgedir. Sümerler, Babiller, Asurlar, Akadlar ve Elam gibi en eski medeniyetler bu bölgede doğmuştur.

Fırat Nehri üzerinde Türkiye’nin en büyük baraj gölü olan Atatürk Barajı ve 2. En büyük baraj gölü olan Keban Barajı bulunur.

Fırat Nehri Üzerindeki Barajlar

1. Keban Barajı – Elazığ

2. Karakaya Barajı – Malatya

3. Atatürk Barajı – Adıyaman – Şanlıurfa

4. Birecik Barajı – Şanlıurfa

5. Karkamış Barajı – Gaziantep

Dicle Nehri

Dicle Nehri Türkiye’de doğar, Irak topraklarına geçerek, Kurna denilen yerde Fırat Nehri ile birleşerek Şattü’l Arap adını alır ve Basra Körfezi’ne akar.

Dicle Nehri Güneydoğu Toroslarda Elazığ yakınlarında, Maden Dağları kesiminde bir kaynaktan çıkar. Toplam uzunluğu 1840 km olan nehrin Türkiye topraklarındaki uzunluğu 523 km dir. Toplam havza alanı 258.000 km^2 dir. Türkiye içerisinde 57.600 km^2 lik beslenme havzasına sahiptir. En önemli kolları Batman Çayı, Botan Çayı, Garzan Çayı, Küçük Zap Çayı, Büyük Zap Çayıdır.

Geçtiği ülkeler Türkiye, Suriye, Irak’tır.

Geçtiği iller Elazığ, Diyarbakır, Batman, Mardin, Cizre şehirleridir.

Dicle Nehri Cizre ilçesinin içinden 40 km uzunlukta Türkiye – Suriye arasında sınırı meydana getirir.

Dicle nehri eski Mezopotamya sınırını meydana getiren ırmaklardan biridir. Uzunluğu Fırat’tan daha kısadır, ancak debisi daha yüksektir.

Dicle Nehrinin antik çağlardaki adı Tigris’tir.

Dicle üzerinde Kralkızı, Batman, Dicle ve Ilısu Barajları bulunur.

Kralkızı Barajı – Diyarbakır

Batman Barajı – Batman

Dicle Barajı – Diyarbakır

Ilısu Barajı – Mardin

Şehirlerinde bulunurlar.