Özel Ders

RÜZGÂR VE RÜZGÂR OLUŞUMU

Rüzgâr nedir? Nasıl meydana gelir? Hava basınç olayları, rüzgâr çeşitleri. rüzgârların hızları, şiddetleri, adlandırmaları ve etkileri.

Rüzgâr yönü belli olan yatay hava akımıdır. Bu hava akımı atmosferin farklı bölgelerinde, hava sıcaklıklarının farklı olmasından ve dünyanın dönmesi nedeniyle oluşan dinamik yüksek ve alçak basınçlar nedeniyle oluşur.

Sıcaklık farklarından kaynaklanan rüzgâr, daha sıcak bölgelerde ısınan havanın yükselmesi seyrekleşmesi nedeniyle alçak bir basınç alanı oluşmasından kaynaklanır. Bu bölgeye komşu, soğuk hava bölgesinde ise hava molekülleri az hareketli, moleküller üst üste binmiş vaziyette ve yoğundur. Buradaki sıkışık hava kütlesi, sıcak bölgeye doğru akar.

Dünyanın dönüşünden dolayı oluşan rüzgârlar ise atmosferde, dünyanın şeklinden ve ekseni etrafında dönüşünden kaynaklanan farklı dinamik alçak ve yüksek basınç alanları oluşur. Dinamik yüksek basınç alanından, dinamik alçak basınç alanına doğru bir hava akımı oluşur. Bunlar alizeler ve batı rüzgârlarıdır ve sürekli esen rüzgârlardır.

Alizeler 30° kuzey ve güney enlemlerinden ekvatora doğru esen rüzgârlardır. Batı rüzgârları ise 30° güney ve kuzey enlemlerinden 60° kuzey ve güney enlemlerine esen rüzgârlardır.

Kutup rüzgârları, soğuk kutup bölgelerinden 60° kuzey ve güney enlemlerine esen rüzgârlardır. Kutup rüzgârları da sürekli rüzgârlardır.

Sıcaklık farkından oluşan rüzgârlara örnek olarak Türkiye’nin kuzeyinden esen poyraz ve karayeli örnek verebiliriz. Bu rüzgâr Türkiye’nin kuzeyindeki soğuk hava bölgelerinden Akdeniz’e doğru daha sıcak hava bölgelerine eser. Soğuk bölgeden geldiği için sıcaklığı düşürür

Rüzgârın hızı anemometre denilen bir aletle ölçülür.

Hafif şiddette esen bir rüzgâr sadece kağıt gibi hafif cisimleri yerinden oynatabilirken, şiddetli fırtınalar ağaçları kökünden sökebilmekte, çatıları uçurabilmektedir.

Rüzgârın esiş şiddeti yüksek ve alçak basınç bölgeleri arasındaki basınç farkının büyüklüğüne bağlıdır.